Bakü Seyahat Rehberi

0
4300

Azerbaycan’ın başkenti ve ticaret merkezi olan Bakü, Hazar Denizi kıyısında bulunan tarihi bir şehir.

Dünyanın en güzel şehirlerinden biri olan Bakü, Avrupa ve Asya’nın birleştiği bir coğrafyada yer almakta. Başkentin adı, “rüzgar esintisi”, “rüzgarlar şehri” veya “tepe”, “tepe üzerindeki şehir” anlamlarına gelmekte.

Azerbaycan’ın kültürel, endüstriyel ve siyasi başkenti Bakü liman kenti, Hazar’ın batı kıyısında, petrol bakımından zengin olan Apşeron Yarımadası’nın güneyindeki aynı addaki körfezin kıyısında yer almakta. Bakü, 11 idari bölge ve 5 ilçeden oluşmakta.

Bakü’ye Ne Zaman Gidilir?

Bakü, ılık yazları ve ılıman kışları ile step ikliminin özelliklerine sahip. Bakü genellikle kuru bir şehir; Ekim ayından Aralık’a kadar yılın en kurak dönemi yaşanır. Yazları Haziran ayından Eylül ayına kadar sürer, kış mevsimi ise kasım ayından mart ayları arasında yaşanır. Kar yağışı Ocak ayında yoğun bir şekilde görülür.

Bakü’ye gitmek için en iyi zaman Eylül ayları başlarıdır diyebiliriz. Hava Eylül’de biraz soğur, ama henüz yağmurlar başlamamıştır. Genel olarak, yıl boyunca Bakü’de hava oldukça ılıman olsa da bazen tahmin edilemez olabilmekte. Çok hafif bir Aralık ayı geçirilebildiği gibi kar yağışlı soğuk bir Kasım ayı da yaşayabilirsiniz. Ancak bu durum çok sık gerçekleşmez.

Bakü’de yaz ortasında hava çok sıcak ve nemli olabilir ve öğleden sonra dışarı çıkmaya uygun olmayabilir, bu nedenle yaz aylarında gezilerinizi çoğunlukla güneş doğarken ve gün batımına planlamanız tavsiye edilir.

Bakü’de, isminin anlamını haklı çıkarırcasına, yılın herhangi bir saatinde çıkan rüzgarlara hazırlıklı olmalısınız.

Bakü’ye Ulaşım

Bakü’ye Nasıl Gidilir?

Azerbaycan’ın başkenti Bakü’ye direkt uçuşlarla İstanbul, Ankara, İzmir, Antalya gibi büyük şehirlerden uygun fiyata uçak biletleri bulmanız mümkün. Azerbaycan uçak biletleri için tıklayınız.

Sınır komşumuz olduğundan dolayı Azerbaycan’a tren veya otobüsle de ulaşmanız mümkün. Üstelik bilet fiyatları her daim çok uygun. Azerbaycan otobüs biletleri için tıklayınız.

Bakü-Ankara treninin 2019 Ağustos’ta hizmete girmesi planlanmakta. Söz konusu hattın çalışmaya başlamasıyla Bakü’ye ulaşım bir hayli kolay hale gelecek. Bakü-Ankara arasında hizmet verecek tren özellikle ekonomi sınıfında seyahat edecek vatandaşları hedeflemekte. Bu yüzden bol miktarda ekonomi sınıfı koltuğa yer verilmiş. Ayrıca ekonomi sınıfında uzun yolculuk için duş dahi düşünülmüş. Bu vagonlarda yolculuk yapmak bir hayli hesaplı. Kişi başı ücretin 350 Türk Lirası olması planlanıyor.

Bakü seyahatinizin en güzel yanlarından biri de ülkeye girişte Türk vatandaşlarından vize istenmiyor olması! Üstelik çipli kimlik kartlarınızla giriş yapmanız mümkün.

Bakü’de Ulaşım

Bakü, oldukça geniş ve çeşitliliğe sahip bir toplu taşıma ağına sahip. Metro, otobüs ve taksi seçeneklerinden herhangi birini seçebilirsiniz.

Başkent Bakü’de metro 06:00-24: 00 saatleri arasında hizmet veriyor.

İstasyonlar, trenler ve tesisler temiz ve güvenli.

Her iki veya üç dakikada bir tren bulmak mümkün.

Metro’da kırmızı ve yeşil hatlar olmak üzere iki hat mevcut. Kırmızı Hat İçerişeher’den Hazi Aslanov’a uzanan 18,36 km’lik bir hat iken Yeşil Hat Khatai’den Darnagul’a uzanan 16,3 km’lik bir hat.

Otobüsler Bakü’de seyahat etmenin ucuz bir yolu. Otobüs tarifeleri genellikle otobüs duraklarında bulunur. Yolcular ücreti otobüse binerken sürücüye öderler.

Bakü’de çeşitli lisanslı taksi şirketleri mevcut. Bunların en ünlüleri Bakü Taksi Şirketi ve Taksi Bakü MS 189.

Bakü’de Masraflar

Azerbaycan’da en az bir hafta geçirmeyi planlayan turistler, ulaşım dahil her gün 30 ila 50 dolar arasında bir harcamayı göze almalıdırlar.

Azerbaycan’da iki hafta geçirmeyi planlayan herkes, günlük maliyetlerin %30’a kadar arttığını veya azaldığını görebilir. Küçük kasaba ve köylerde daha fazla zaman geçirmek maliyetleri düşürebilir.

Ancak, Azerbaycan’ı hızlı bir şekilde gezmek isteyenler için, turistik yerleri görmek için bir araç kiralayıp kiralamamalarına bağlı olarak günlük harcamalar iki ya da üç kat artabilir.

Azerbaycan’da iki haftalık bir seyahatin toplam maliyeti, uçuş ve vize masrafları da dahil olmak üzere, ortalama bir turist için 600 ila 1500 dolar arasında olacaktır.

Bakü hayat pahalılığı açısından dünyadaki 379 şehir arasında 334’üncü sırada yer almaktadır. Hayat pahalılığı endeksi kapsamında İzmir’e göre %11,9 daha ucuzdur.

Bakü’de Gezilecek Yerler

Azerbaycan’ın Hazar Denizi’ndeki başkenti bir orta çağ kentini 19. yüzyıl Avrupa sarayları ve bugünün ultra modern silueti ile birleştiriyor.

Eski Kent’in 12. yüzyıldan kalma surlarını keşfetmekten dünyaca ünlü Alev Kuleleri’nin manzarasının keyfini çıkarmaya kadar, Bakü’de gezilecek en gözde mekanlar ve yapılacak en iyi aktivitelerden sadece birkaçını yazımızda bulacaksınız.

Tarihi Eserler

İçeri Şeher (Eski Kent)

İçeri Şeher (Eski Kent) Bakü

Bakü’nün UNESCO listesinde yer alan surlarla çevrili eski kenti, bir zamanlar Şirvan Şahlarının ortaçağ başkentiydi.

İçeri Şeher (Eski Kent) Bakü

İçeri Şeher, bugün Kız Kalesi, geleneksel halı dokumacıları, barlar ve restoranları ile başkentin kalbi.

İçeri Şeher (Eski Kent) Bakü

İçeri Şeher’i Bakü’nün Akropolü olarak nitelemek mümkün.

Kız Kalesi

Kız Kalesi Bakü

Silindir biçimindeki kulenin gizemli bir hikayesi var.

Uzmanlar, UNESCO listesinde de yer alan 1000 yıldan daha eski bir tarihe sahip Kız Kalesi’nin 18. yüzyılda gözetleme kulesi olmadan önce bir Zerdüşt tapınağı olarak hizmet ettiğine inanıyorlar.

İçeri Şeher’in en iyi manzarasını görmek için 29 metrelik yapıda yer alan döner merdivenleri takip edin.

Şirvanşahlar Sarayı

Şirvanşahlar Sarayı Bakü

800 yıl boyunca Azerbaycan’ı yöneten hanedan olan Şirvanşahlar Sarayı, 10 Manatlık banknotların arka yüzünde de yer almakta.

Şirvanşahlar Sarayı Bakü

UNESCO listesinde yer alan 15. yüzyıl kompleksi, bir saray, cami, mezarlar ve türbeler ile İçeri Şeher’de yer alan Bakü’nün en gözde mekanlarından biri.

Hükümet Konağı

Hükümet Konağı Bakü

Neftçiler Caddesi’ndeki zengin Barok Hükümet Konağı, 1952’de Sovyetler tarafından inşa edildi.

Bakanlık ofisleri de bu binada bulunmaktadır.

Özellikle geceleri aydınlatıldığında mimari güzelliğiyle göz doldurur.

Taze Pir Camii

Taze Pir Camii Bakü

Bakü’nün merkezinde kumtaşından inşa edilmiş olan ve altın kaplama minareli Taze Pir camii tamamlanmasından üç yıl sonra 1917 Ekim Devrimi’ne kurban gitti.

Taze Pir Camii Bakü

Bolşeviklerin kararıyla cami önce sinemaya daha sonra da ahıra dönüştürüldü.

1943’te ise cami olarak yeniden açıldı.

İsmailiye Sarayı

Abartılı Venedik gotik sarayının üzücü bir hikayesi var.

20. yüzyılın başlarında petrol baronu Ağa Musa Naghiyev’in oğlu İsmail tüberküloz hastalığının kurbanı oldu.

Naghiyev, 1913 yılında oğlunun anısına bir saray inşa etmek için dünyanın önemli mimarlarından Polonyalı mimar Jozef Plosko ile anlaştı.

Baron projenin tamamlanması sonrasında binayı İslami Hayır Kuruluşuna bağışladı.

Toplantı salonu olarak kullanılan bina, şimdi Bilimler Akademisi Başkanlığı’nın merkezi.

Azerbaycan Devlet Akademisi Opera ve Bale Salonu

Azerbaycan Devlet Akademisi Opera ve Bale Salonu Bakü

Sovyet dönemi öncesinde Bakü, petrol sayesinde zenginleşmiş ve zamanın en iyi Avrupalı mimarlarını cezbetmiştir.

Nikolai Bayev tarafından tasarlanan salon 1911 yılında açıldı.

Bugün, muhteşem art nouveau mimarisine hayranlıkla bakabilirsiniz.

Müzeler

Azerbaycan Tarihi Müzesi

Azerbaycan Tarihi Müzesi Bakü

Seyahat size dünya hakkında bilgi edinme, sergiler ve eserler görme fırsatı sunar.

İtalyan Rönesans tarzı bir konağın içindeki Azerbaycan Tarihi Müzesi, 300.000’den fazla esere sahip.

Sergiler, antik çağlardan modern tarihe ve etnografya ile ilgili her şeyi içinde barındırmaktadır.

Azerbaycan’ın en büyük müzesi olan Azerbaycan Tarihi Müzesi Bakü’nün önde gelen cazibe merkezi.

Azerbaycan Halı Müzesi

Azerbaycan Halı Müzesi Bakü

1967’de kurulan Halı Müzesi dünyada bir ilk.

Azerbaycan Halı Müzesi Bakü

Motiflerle süslenmiş, yuvarlanmış bir halıya benzeyen binada geleneksel halı dokumacılığını ve Azerbaycan kültüründeki önemini öğrenebilirsiniz.

Nizami Edebiyat Müzesi

İçeri Şeher yakınındaki yayalaştırılmış Nizami Caddesi’nin sonuna doğru Edebiyat Müzesi bulunmaktadır.

12. yüzyıldan kalma ünlü şairin adı verilen bina, altı ünlü şair ve yazar heykeliyle çekici bir cepheye sahip.

Parklar, Meydanlar ve Önemli Bölgeler

Nizami Caddesi

Nizami Caddesi Bakü

Azerbaycan’ın ünlü şairi Nizami Gencevi’nin adını alan 3,5 kilometre uzunluğundaki cadde Bakü’nün ana alışveriş bölgesini oluşturur.

Caddede mimarinin barok, neo-gotik ve neo-rönesans tarzdan daha sıradan Stalin stillerine dönüştüğünü hemen fark edeceksiniz.

Çeşme Meydanı

Nizami Caddesi Bakü

Eskiden bir siper olan yayalaştırılmış Çeşme Meydanı, Bakü’nün görülmesi gereken yerlerinden biri.

Nizami Caddesi’nden İçeri Şeher’in doğu surlarına kadar uzanan düzinelerce çeşme alanı dolduruyor.

Alt katlarda çok sayıda bar, kafe ve açık teraslı restoranlar yer almakta.

Alev Kuleleri

Alev Kuleleri Bakü

Üç Alev Kulesinin en büyüğü 182 metreye ulaşır ve bütün görkemiyle Bakü Körfezi’nin üzerinde yükselir.

Belirli bir mesafeden bakıldığında üçlü alevleri andırır.

Geceleri dış kısımları ateş renginde aydınlatılır.

Devlet Bayrağı Meydanı

Devlet Bayrağı Meydanı Bakü

Devlet Bayrağı Meydanı, Bakü Bulvarı’nın batı ucunda bulunur.

2007’de açılan meydan, ulusal gururu temsil eder.

İlk yapıldığı dönemde 162 metre uzunluğundaki bayrak direği üzerinde 70 x 35 metre büyüklüğünde dev bayrakla Guinness Rekorlar Kitabı’na girmeyi başarmıştır.

Bugün bu rekoru Tacikistan elinde tutuyor.

Bakü Bulvarı

Bakü Bulvarı

3,5 kilometrelik bir gezi yeri olan Bakü Bulvarı, Hazar Denizi’ne bir eğlence parkı, bar ve kafelerin yanı sıra bir kaktüs bahçesi, Mini-Venedik ve Bakü Eye ile uzanır.

Devlet Bayrağı Meydanı’nda başlayıp Özgürlük Meydanı’nda biten bulvar, Alev Kuleleri manzarası ve sahil boyunca dinlendirici bir yürüyüş için en gözde mekan.

Mini Venedik

Mini Venedik Bakü

Kanallar Şehri’ni ziyaret etmediyseniz Bakü’nün Mini Venedik’i size benzer bir tat verecektir.

Mini Venedik, Bakü Bulvarı’ndaki küçük alanda iki büyük ada ve köprülerle bağlantılı küçük adalardan oluşuyor.

Mini Venedik Bakü

Yerli halk ve turistler, 1960’larda açılan yapay kanal sistemi aracılığıyla Azerbaycan’ın gondol versiyonunun keyfini sürmek için 5 Manat ödüyor.

Romantik bir akşam için Bakü’nün en iyi cazibe merkezlerinden biri.

Hazar Denizi 

Hazar Denizi Bakü

Bakü’nün akşam silüetini görmenin Hazar Denizi gezisinden daha iyi bir yolu olabilir mi?

Terminal, Bakü Bulvarı’nın merkezinde yer almakta.

Deniz gezisi körfezde ve yaklaşık bir saat sürüyor 3.50 $’a mal oluyor.

Bakü’de Ne Yenir, Nerede Yenir?

Yüzyıllar boyunca Asya ve Avrupa kıtaları arasındaki ticaret yollarında yer alan Azerbaycan’ın yemek kültürü ve mutfağında Türk, Hint, Çin, İran, Orta Doğu ve Akdeniz esintilerini bulmak mümkündür. Bu tarihi arka planın bir sonucu olarak, en iyi Azerbaycan yemekleri, birden fazla mutfağın özelliğine sahip ve füzyon tariflerinin gerçek örnekleri olan yemeklerdir.

Ancak yiyecek içecek trendinin aksine, Azerbaycan’da yemek, asırlık geleneklerin günümüzde yorumlanması yerine, İpek Yolu’nu kullanan ve Afrika’dan Uzak Doğu’ya mal getiren kervanlara bir saygıdır. Bir lokantada oturup Azerbaycan’da ne yiyeceğinize karar verdiğinizde, o tarihten de bir ısırık almış olacaksınız.

Kebap veya çay gibi en tipik Azeri yemeklerinin bazıları başka yerlerde de bulunabilir, ancak Azerbaycan’da daha lezzetli görünüyorlar. Aşağıdaki yemeklerden bazılarını denemeden ülkeyi terk etmeyin.

Pilav

Bakü Pilav

Pilav en tipik Azeri yemeklerinden biridir. Kurutulmuş meyveler ve fındıklarla birlikte servis edilir ve Hindistan’ın Biryanisi veya Fas’ın baharatlı pilavına benzer.

Azeri pilavının en iyi kısmı baharat ve kuru meyvelerin dokunuşları ve egzotik ve tatlı bir lezzet veriyor.

Safran ve tarçın ile birlikte kayısı ve hatta hurma ve kestane gibi kurutulmuş meyvelerin tadını çıkarabilirsiniz.

Pirinç genellikle en sevilen kombinasyon olan et veya en çok koyun eti veya kuzu eti ile servis edilir. Ayrıca tavuk da kullanılabilir.

Pilavın en iyisi, pilavı genellikle kebaplara eşlik eden ince tortilla usulü ekmek olan çıtır lavaş katmanları ile yapılmış yuvarlak bir kabuk içinde kaplanmış çok özel bir tarif olan Şah Pilavı veya Kral Pilavı’dır.

Servis yapıldığında dört parçaya bölünür, böylece içerideki pilav, misafirlere oldukça etkileyici bir şekilde sunulur.

Kebap

Bakü Kebap

Tipik bir Türk ve Orta Doğu yemeği olan kebap Azeri menülerinde belki de en yaygın olanıdır.

Kebap, Arapça “kızarmış et” anlamına gelir ve mangalda yapılır. Et, balık veya sebze veya bunların düzgün bir şekilde marine edilmiş ve baharatlı kombinasyonlarını içerebilir.

Yaygın olarak kuzu eti kullanılır.

Kutab

Kutab Bakü

Kişniş, rezene ve sumak ile karıştırılmış yoğurt ile birlikte et, peynir veya ıspanak gibi bir sebze ile doldurulmuş lezzetli bir tür lezzetli tuzlu krep.

Geleneksel kutab basit bir krep değildir ve birkaç kat pişmiş hamurun birleştirilmesiyle, Hindistan’ın prata’sına benzer bir şekilde yapılır.

Çok fazla tereyağı ile yapıldığından gerçekten lezzetlidir.

Badambura

Badambura Bakü

Badambura baklavadan biraz daha az tatlıdır ve bal içermez, bu yüzden daha az yapışkandır.

Sade öğütülmüş şeker, badem, kakule ve vanilya ile doldurulur.

Azeri başkentinde çok sayıda restoran ve kafe var. Azerbaycanlılar sosyal, misafirperver; çay içmeyi ve yemek yemeyi çok severler.

Bakü’de İtalyan, Japon ve her zamanki uluslararası fast food zincirleri ve hatta Starbucks dahil birçok uluslararası restoran mevcut.

Yukarıda sıralananlar gibi geleneksel Azerbaycan yemeklerini denemek için, İçeri Şeher’deki restoranları, özellikle kervansaray usulü olanları hedeflemelisiniz. Ancak, en iyi Azerbaycan yemeklerinin servis edildiği modern restoranlar da var.

Bakü’de Alışveriş

Bakü’de Alışveriş

Bakü’nün pazarları oldukça renkli ve buraları gerçek cazibe merkezleri olarak ön plana çıkıyor.

Bakü’de Alışveriş

Bunların arasında Yeşil Pazar en ön plana çıkanı ve halk arasında en popüler olan pazar. Bu pazarda en iyi kalitedeki sebze ve meyve çeşitlerini, en kaliteli süt ve et ürünlerini ve Azerbaycan’ın en popüler lezzetlerini bulmanız mümkün. Burada fiyatlar birçok süpermarkette olduğundan çok daha uygun, fiyat üzerinden pazarlık etme fırsatı da var.

Bakü’de Alışveriş Bakü Port

Port Baku Alışveriş Merkezi, şehirdeki en eski ve en lüks olanı. Port Baku’de Azerbaycan’ın başka hiçbir yerinde bulamayacağınız ve dünyaca ünlü olan popüler markalara ait mağazaları bulmanız mümkün. Çok özel markaları arıyorsanız, Port Baku’de bir alışverişe çıkmak sizin için zevkli olacak. Zira, en özel markaların en özel aksesuar ve kıyafetleri Port Baku’de sizi bekliyor. Port Baku’de sadece giyim mağazaları yok. Parfüm ve mücevher gibi özellikle kadınların ilgisini çeken birçok ürün Port Baku’de sizi bekliyor.

Azerbaycan’dan dönerken eşsiz tasarım ürünü mücevherlerle Türkiye’ye dönmek isteyenler için ELUE galerisi eşsiz fırsatlar sunuyor. ELUE Galeri’de ünlü yabancı tasarımcı ürünlerini bulmak mümkün. Galeride önde gelen tasarımcıların en yeni koleksiyonlarında yer alan aksesuarları satın almanız mümkün. Tasarımcı koleksiyonları doğal olarak biraz pahalı.

Bakü’nün kuşkusuz en güzel alışveriş caddesi, Nizami Gencevi Caddesi. Cadde, günümüzde seçkin butikler, parfümeri ve kuyumcular ve seçkin restoranları barındıran güzel binalarla dolu.

Neftçiler Caddesi, tabiri caizse, dünyanın en önde gelen ve popüler markalarını arayanlar için bir cennet. Neftçiler Caddesi’nde Gucci marka parfüm veya aksesuarlar satan şık butikler yer almakta. Ayrıca, Salvatore Ferragamo ya da Dolce&Gabbana’nın en son koleksiyonlarında yer alan kıyafetleri de bu caddede bulmanız mümkün. Birçok güzel tarihi binayı barındıran caddede alışveriş heyecan verici.

Bakü’deki en yeni alışveriş merkezlerinden biri Gençlik Alışveriş Merkezi ve Bakü’nün en büyüğü. 55000 metrekarelik alanda 150’den fazla mağaza bulunuyor. Bu AVM’de her cüzdana hitap eden çok sayıda mağaza mevcut.

Park Bulvar alışveriş merkezine ev sahipliği yapan bina modern mimarinin tüm öğelerine sahip. Ayna kiremitle kaplı orijinal bina 17000 m² alana sahip. Burada şık ve hesaplı giyim eşyası bulmak mümkün. Ayrıca ünlü markaların kozmetik ürünlerini satın alabilir, güzel ev ürünleri satın alabilir ve ardından doğrudan merkez binasında bulunan bir planetaryumu ziyaret edebilirsiniz.

Şehrin en iyi mücevherleri için pek çok turist, Merkez Mağazasına gitmektedir. Açılışı 1961’de yapılan binada yüzlerce mağaza bulunuyor ve bunların büyük bir kısmı müşterilere mükemmel mücevherler sunuyor.

Azerbaycan’dan Ne Alınır?

Bakü, Doğu ve Batı kültürünün, tasavvufun ve modern kent ortamının nadir ve sıradışı bir karışımı.

Bu yüzden Bakü’nün bu eşsiz ruhunu temsil eden, sizinle birlikte eve götürebileceğiniz en iyi hediyelik eşyalardan bazıları.

Armudu Kadehi

Çay servisi ve çay içmek Azeri kültürünün önemli bir bölümünü oluşturuyor.

Bakü’den alabileceğiniz en ikonik armağanlardan biri camdan, porselen veya metalden yapılmış armut biçimli geleneksel bir çay fincanı olan Armudu.

Kelaghayi

Bu kadınlar için geleneksel bir Azeri başörtüsü.

Kadınların ulusal kostümünün ayrılmaz bir parçası ve aynı zamanda kendinize veya değer verdiğiniz bir kadına vermek için de istisnai bir hediye.

Azerbaycan Takıları

Metal bağcıklar, karışık değerli metallerin süsleri – Azeriler gerçek sanat eserleri üreten birkaç seçkin mücevher yapım tekniğine sahip.

Çırağ

Çırağ Bakü

Azerbaycan’dan çok popüler bir seramik hatırası çırağ, bu topraklarda Orta Çağ’da kullanılan bir kandil şeklinde.

Ayrıca ateşi sembolize ediyor – “Ateş Ülkesi”nden hatırlanması gereken başka bir tipik eşya.

Halı

Bakü Halı

Halı dokuma, Azerilerin dünyaca ünlü olduğu bir sanat. Ülkenin yedi farklı halı üretim bölgesi var ve Bakü de onlardan biri.

Bakü’de geleneksel bir halı bulmak için en iyi yerlerden biri kesinlikle çok sayıda mükemmel mağazanın bulunduğu İçeri Şeher.

Önceki İçerikSt. Petersburg Seyahat Rehberi
Sonraki İçerikSidney Seyahat Rehberi
Sena Özkurt
Çocukluğundan beri atlas karıştıran ve en büyük hayallerinden biri bir gün Avustralya'ya da adım atmak olan bir gezgin adayı. Kültürel devr-i alem yapmak için Boğaziçi'nde Batı Dilleri ve Edebiyatları okudu. Şimdi de seyahatseverleri dünyaya bağlamak için çalışıyor.

Anonim için bir cevap yazın İptal

Lütfen yorum giriniz!
Lütfen isminizi yazınız