Sanat organizasyonlarını yakından takip etmiyor dahi olsanız, “bienal” tanımı kulağınıza çalınmıştır diye düşünüyorum. Peki, bienal kelimesi ne anlama geliyor? İtalyanca “iki yılda bir” anlamına gelen bu sözcüğün, ilk olarak 1895 yılında Venedik Bienali’ni adlandırmak için kullanılmasıyla “bienal” kelimesi, iki yılda bir gerçekleşen, uluslararası katılımlı büyük sergiler için kullanılmaya başlanmış.
Bienaller, tahmin edersiniz ki gerçekten büyük organizasyonlar. Tüm bienallerin kendilerine özgü bir teması var ve tüm eserler bu tema etrafında şekillenerek kurgulanıyor. Bienal temasının belirlenmesi, katılımcı eserlerin toplanması, eserlerin seçimleri, gösterim alanlarının belirlenmesi ve kurgulanması derken uzun ve uğraşlı bir süreci var bienallerin.
Sergilerin yanı sıra, söyleşi, atölye, sempozyum gibi etkinlikleri de bünyesinde birleştiren bienaller, yalnızca “sanat” odaklı değiller. Şehir planlama, soylulaştırma sorunları, kültürlerarası iletişim gibi çeşitli konulara da değinen bienaller, beraberlerinde konaklama, yeme-içme ve seyahat gibi “turistik faaliyetler” de getiriyorlar.
Bienallerin arketipi olarak adlandırabileceğimiz Venedik Bienali, Venedik’in kültürel ve sanat alanında uluslararası önemli bir noktada olmasını amaçladığı gibi şehrin soylulaşması ve kentsel dönüşümü, turizm faaliyetlerinin artması da amaçlanarak ortaya çıkmış. Günümüzde de bienaller, düzenlendikleri kentlerin “Ben buradayım!” mesajını dünyaya iletmek için adeta uluslararası bir köprü niteliğinde.
Yeni sanatçılar keşfetmemize olanak sağlayan ve farklı ülke sanatlarına yakınlaşmamıza yardımcı olan dünyanın farklı noktalarındaki önemli bienallere hadi hep birlikte göz atalım.
İçindekiler
Bienal dendiğinde pek çoğumuzun aklına ilk gelen Venedik Bienali oluyor değil mi? Hiç şaşırtıcı değil. Sonuçta 125 yılı aşkın süredir dünyanın en prestijli sanat organizasyonlarından biri Venedik Bienali.
Dünyanın ilk bienali olarak ilk kez 1895 yılında düzenlenen bienal, sanatsever herkesin “yapılacaklar listesi”ne eklemesi gereken organizasyonlardan da biri.
İlk yıllarında yalnızca Avrupa sanatı ve Avrupalı sanatçılara odaklanan bir organizasyon olsa da günümüzde dünyanın dört bir yanından sanatçıları ve eserleri ağırlayan Venedik Bienali, düzenlenmeye başladığı dönemde “çağdaş sanat” alanında oldukça yenilikçi bir atılım.
Tahmin edersiniz ki bu sebeple birçok ülke için örnek temsil ediyor. Buna rağmen 1951’de São Paulo Sanat Bienali’ne kadar dünyadaki tek uluslararası sanat bienali olarak kalıyor Venedik Bienali; yani tam tamına 56 yıl!
Günümüzde, bünyesinde Müzik Festivali, Uluslararası Film Festivali, Tiyatro Festivali gibi çeşitli kültürel organizasyonları barındırarak daha kapsamlı bir etkinliğe dönüşen Venedik Bienali’nin en önemli kollarından biri 1975 yılından beri Mimarlık Bienali. Yalnızca mimari üslup ve uygulamalara değil, sosyo-kültürel meseleler ve kent sorunlarına da odaklanan Mimarlık Bienali’nde 2014 yılından itibaren Türkiye de yer alıyor.
Ana sergi mekanı Arsenale ve Giardini olan bienal, kalıcı pavyonların yanı sıra şehrin birçok noktasına serpiştirilmiş pop-up pavyonlara da yer veriyor. Günümüzde bir kısım ülkeler Giardini’de kendi pavyon binalarında temsillerini sunarken, pek çok ülkenin pavyonu ise Arsenale’de yer alıyor.
Şehrinin dört bir yanına yayılan Venedik Bienali’ne paralel olarak kiliseler, meydanlar ve palazzo’lar pek çok organizasyon ve sergi düzenliyor.
59. Venedik Bienali, Cecilia Alemani küratörlüğünde “The Milk of Dream” / “Düşlerin Sütü” başlığı altında düzenlenecek. Beden temsili, teknoloji ve Dünya gibi üç farklı tema altında birleşecek olan bienal, bizlere “Hayatı oluşturan nedir?”, “İnsanları ve insan olmayanları ayıran nedir?” gibi sorular sordurarak beden, metamorfoz ve insanlığın tanımları arasında hayali bir yolculuğa çıkaracak.
Eğer önümüzdeki sene için Venedik seyahati planlıyorsanız, seyahatinizi 23 Nisan – 27 Kasım 2022 tarihleri arasında gerçekleşecek olan 59. Venedik Bienali’ne denk getirebilirsiniz!
Gel gelelim mekan seçimleri ile dünyanın dört bir yanından herkesin ilgisini çeken, Türkiye’nin en popüler bienaline: İstanbul Bienali.
Uluslararası alandaki birçok çağdaş sanat yayını ve platformuna göre, İstanbul Bienali dünyanın en önemli bienalleri listesinde kendine yer edinmiş durumda.
1986-1992 yılları arasında düzenlenen Ankara Uluslararası Asya-Avrupa Sanat Bienalleri günümüz İstanbul Bienali’nin tohumları niteliğinde.
İlki İstanbul Kültür ve Sanat Vakfı (İKSV) tarafından 1987’de düzenlenen İstanbul Bienali, uluslararası bir kültür ağı kurmayı, sanatçı ve seyirciyi birbirine yakınlaştırmayı ve İstanbul’un değişen dünyadaki konumunun değerlendirilmesini amaçlıyor.
COVID-19 sebebiyle 17 Eylül – 20 Kasım 2022 tarihlerine ertelenen 17. İstanbul Bienali için ayları sayarken, bu sene -2021- Açık Radyo ile düzenlenen “Radyo Bienali” podcast serisini Spotify üzerinden dinleyebilirsiniz.
Soğuk Savaş’ın sona ermesiyle Avrupa’daki siyasi, ekonomik ve sosyo-kültürel değişimlere tepki olarak 1996’da düzenlenmeye başlayan Avrupa Çağdaş Sanat Bienali adıyla bilinen Manifesta, benim en ilgimi çeken bienallerin başında. Nedeni ise, Manifesta’nın göçebe bir bienal olması.
“Avrupa Göçebe Bienali” olarak da adlandırılan bienal, Avrupa’nın farklı sosyo-kültürel bölgelerini keşif arzusuyla iki senede bir farklı ülkelerin şehirlerinde düzenleniyor.
Manifesta, ilk kez 1996’da Rotterdam’da düzenlenmiş. Ardından Lüksemburg, Ljubljana, Frankfurt, San Sebastian, Limburg gibi farklı farklı şehirlerde organize edilen bienal, çağdaş sanat, teori ve siyaset alanları arasında yakın bir diyalog kurmayı amaçladığı gibi şehirlerin kendi ruhunu da bienalin bir parçası haline getiriyor.
Kosovo’nun başkenti Priştine, 2022 yılında Manifesta’ya ev sahipliği yapacak olan şehir. Coğrafi ve jeopolitik konumu sebebi ile Balkanlar’ın kalbinde sanatın ve mimarinin yeniden doğuşuna örnek bir platform işlevi görme amacıyla seçilen Priştine’de bienali gezmek isterseniz 22 Temmuz – 30 Ekim 2022 tarihlerini not edin!
Çağdaş sanat alanında önde gelen uluslararası organizasyonlardan biri olan Berlin Çağdaş Sanat Bienali, Venedik Bienali’nden ilham alarak 1996’dan beri düzenleniyor.
Berlin’in çeşitli bölgelerinde, uluslararası alanda ün kazanmış küratörlerin farklı konseptleriyle düzenlenen bienal, Documenta’dan sonra Almanya’daki en önemli ikinci çağdaş sanat organizasyonu.
Batı ve Doğu ülkelerin sanatçıları arasında bağ kurmak, kültürlerarası etkileşimi geliştirmek ve genç sanatçılara dikkat çekmek amacıyla sanatçılara açık alan oluşturan Berlin Çağdaş Sanat Bienali’nin 12.’si Kader Attia küratörlüğünde 2022 yılında gerçekleşecek.
Berlin Çağdaş Sanat Bienali ile ilgili gelişmelerin hepsini Instagram hesaplarından takip edebilirsiniz.
İngiltere’nin en büyük uluslararası çağdaş sanat festivali olan Liverpool Bienali, 1999 yılından bu yana Liverpool şehrinin çeşitli galerileri, müzeleri, kültürel mekanları ve kamusal alanlarında gerçekleşiyor.
Şehirdeki kültürel organizasyonları, çağdaş sanatı ve kültürü bir araya getirmeyi amaçlayan bienal, ayrıca uzun vadeli topluluk temelli projeler de üretiyor.
11. edisyonu 2020’de planlanan Liverpool Bienali, COVID-19 sebebi ile bu sene -2021 yılında- Mart ve Haziran ayları arasında gerçekleşti. “Beden nedir?”, “İnsan olmak nedir?” soruları üzerinde duran bienalde, 30 farklı ülkeden 50 sanatçı ve kolektif, 150 sanat eseri yer aldı.
Liverpool Limanı’nın kişilerin “insan olma” biçimleri üzerindeki etkisini de araştıran Liverpool Bienali’nde yer alan heykeller, enstalasyonlar ve dijital eserlerin bir kısmına bu link (https://liverpoolbiennial2021.com/) üzerinden ulaşabilirsiniz.
12. Liverpool Bienali, 2023 yılının Haziran ve Eylül ayları arasında gerçekleşecek.
Venedik Bienali’nden sonra, dünyanın ikinci bienalinin Brezilya’da organize edildiğini biliyor muydunuz?
Brezilya’da çağdaş sanatın görünürlüğünü ve bilinirliğini artırmak, Brezilya sanatını diğer ülkelere yaklaştırmak ve São Paulo’yu uluslararası bir sanat merkezi haline getirmek amacıyla 1951’den beri düzenlenen São Paulo Bienali, ayrıca Amerika kıtasının en eski bienali.
Brezilya ve Güney Amerika’nın en büyük ölçekli sanat organizasyonlarının başında gelen bienal, yalnızca Latin ve Brezilyalı sanatçıları değil, dünyanın dört bir yanından uluslararası çağdaş sanatçıları da ziyaretçilerle buluşturuyor.
Bienali takip etmek isteyenlere güzel haber! Bu yıl -2021- 34.’sü gerçekleşecek olan São Paulo Bienali, “Though it’s dark still I sing / Karanlık Olmasına Rağmen Hala Şarkı Söylüyorum” temasıyla online olarak 4 Eylül – 5 Aralık 2021 tarihleri arasında gerçekleşecek. Bienal kapsamında podcast, kısa film ve bienalin 70 yıllık geçmişinden derleme özel bir dijital sergi yer alacak.
São Paulo Bienali’nin bu yılkı kataloguna Issuu üzerinden ulaşabilir; bienalin güncel gelişmelerini ise Instagram hesapları üzerinden takip edebilirsiniz.
Venedik ve São Paulo’dan sonra dünyadaki en eski üçüncü bienal olan Sydney Bienali, 1973 yılından beri dünyanın dört bir yanından çağdaş sanatçıları ve eserlerini sanatseverler ile buluşturuyor.
Asya ve Pasifik bölgesinin ilk bienali olan Sydney Bienali’nin, yalnızca sanat ve ziyaretçiler arasında bir köprü görevi değil, ayrıca Avustralya’nın dünya ile olan ilişkisinde de önemli bir rol oynadığını söyleyebiliriz.
Sydney Bienali, Modern Sanat Müzesi, Sydney Opera Binası, Cockkatoo Adası Hapishanesi gibi şehrin farklı mekanlarından düzenlenerek, Sydney’in farklı noktalarını keşfetmemize de yardımcı oluyor.
Sydney Bienali’nin 23. edisyonundan bahsetmemiz gerekirse, bienal 12 Mart – 13 Haziran 2022 tarihleri arasında Latince “akış” anlamına gelen “rīvus” konsepti ile gerçekleşecek.
Hayvanlar, bitkiler, dağlar ve su kütleleri üzerine yoğunlaşan bienal, suyla ve birbirimizle olan bağlantılarımız ve kopuklukluklarımızı sorgulamamızı amaçlıyor. Bu sebeple gelecek yıl bienalde bizleri bir dizi sulak alan ve sanat eseri, çeşitli deneyler ve araştırmalar, aktivizmle dolu hayali ekosistemler bekliyor.
Peki sizce yaşadığımız şehirdeki dağın veya bir nehrin sesi olsaydı, bizlere ne söylerdi?
Jackson Pollock ve Jeff Koons gibi çağdaş sanatçıların ön plana çıkmasında önemli rol oynayan ve Amerikan sanatını koruyup kollama ve sergileme amacını taşıyan bir bienalden bahsedelim mi? New York’taki Whitney Amerikan Sanatı Müzesi’nde düzenlenen The Whitney Bienali’nden bahsediyorum.
ABD’nin en önde gelen çağdaş sanat organizasyonu olarak kabul edilen The Whitney Bienali, ilk olarak 1932’de yıllık bir sergi olarak başlamış ve 1973 yılında bienale dönüşmüş.
Ziyaretçilere 20. yüzyıl ve çağdaş Amerikan sanatından geniş bir yelpaze sunan bienal, 2022 yılında Nisan ve Ağustos ayları arasında düzenlenecek ve ziyaretçileri 75 sanatçının işleri ile buluşturacak.
Jane Panetta ve Rujeko Hockley küratörlüğünde gerçekleşecek olan The Whitney Bienali, 2022 yılındaki edisyonunda ırk, cinsiyet, cinsel yönelim ve yaş temsilleri üzerine odaklanacak.
Asya’daki ilk çağdaş sanat bienali, Güney Kore’nin Gwangju kentinde düzenlenen Gwangju Bienali.
Gwangju Ayaklanması anısına dünyaya insan hakları ve barış mesajları verme amacıyla ilk kez 1995 yılında düzenlenen bienal, Güney Kore’nin çağdaş sanat alanında görünürlüğünü artırmak ve dünyadaki sanatları birbirlerine bağlamayı amaçlıyor.
13. Gwangju Bienali, “Minds Rising, Spirits Tuning” konsepti ile 1 Nisan ve 9 Mayıs 2021 tarihleri arasında, Zoom üzerinden düzenlenen etkinlikler başta olmak üzere, sergi, performans ve çevrimiçi yayınlar olarak gerçekleşti.
Direniş inşasına ve toplumsal travmalarına aşina olan bir Güney Kore şehrini keşfetmek ve dünyanın bir diğer ucundaki bienali gezmek isterseniz, Gwangju Bienali’nin 2023 yılında gerçekleşecek olan
14. edisyonu ile ilgili gelişmeleri ilerleyen dönemlerde Instagram hesapları üzerinden takip edebilirsiniz.