Yıllık yağış miktarı 250 milimetreden az olan bölgeler, çöl olarak tanımlanıyor. Dünyadaki çöller, sıcak çöller ve soğuk çöller olarak ikiye ayrılıyor.
Yani çöl kelimesi çoğumuzun bildiği gibi sadece sıcak yerler için kullanılmıyor. Soğuk ve kurak bölgeler olan Antarktika ve Grönland’ın büyük bölümü soğuk çöl olarak isimlendiriliyor.
Çöller, kutup çölleri ile birlikte ele alındığında dünyadaki kara alanlarının üçte birini oluşturuyor.
Gelin hep birlikte dünyamızda bulunan çöllere biraz daha yakından bakalım:
Afrika’nın güneyinde, 22° ile 28° Güney enlemleri, 19° ile 24° Doğu boylamları arasında bulunan Kalahari Çölü’nün yüz ölçümü 900 bin kilometrekareye kadar çıkıyor.
Botsvana’nın batı kısmına Kalahari deniliyor ve bu çöl Botsvana’nın büyük bir kısmı ile Namibya ve Güney Afrika’nın bazı kesimlerini kapsıyor.
Boşiman halkı (Buşmanlar) çölde yarı göçebe olarak yaşıyor.
Kalahari Çölü’ndeki vadilerde antilop ve fil gibi birçok tropikal bölge hayvanı bulunuyor.
Suudi Arabistan’ın kuzeyi, Ürdün’ün doğusu, Irak’ın batısı ve Suriye’nin güneyine kadar uzanan Suriye Çölü’nün uzunluğu 457 kilometre, genişliği ise 153 kilometre.
Yaklaşık 500 bin kilometrekarelik bir alana sahip olan çölde iki adet yüksek tepe bulunuyor.
Bunlardan ilki 1128 metre yüksekliğinde ve Suudi Arabistan’daki Sakaya bölgesinin yakınında.
941 metre yüksekliğindeki diğer tepe ise Irak’taki Rutba’ya yakın bir yerde konumlanıyor.
Dünyanın ikinci büyük kayma kumu çölü olan Taklamakan, Çin sınırları içinde yer alan Sincan Uygur Özerk Bölgesi’nden Tarım Havzası’nın batı bölgesindeki 218 numaralı ana yola kadar uzanıyor.
Batıdan doğuya 1000 kilometre uzunluğunda, kuzeyden güneye 400 kilometre genişliğindeki Taklamakan Çölü, 324 bin kilometrekarelik bir alanı kapsıyor.
Çöldeki yüksek sıra dağların eteklerindeki vahalarda zengin bir bitki örtüsü bulunuyor.
Aynı zamanda Taklamakan Çölü’nde yer alan petrol kaynakları dünyanın en zengin petrol rezervleri arasında gösteriliyor.
Dünyanın en büyük sıcak çölü olan Sahra Çölü Afrika’nın yaklaşık yüzde onunu kaplıyor.
Afrika’nın kuzeyinde bulunan çöl, kıtanın ortası ile kuzeyini ayırıyor.
İki buçuk milyon yaşındaki Sahra Çölü, Atlas Okyanusu’nun kıyılarından Kızıldeniz kıyılarına kadar uzanıyor.
Dokuz milyon kilometrekarelik büyüklüğe sahip olan Sahra Çölü Antarktika ve Arktik çöllerinin ardından dünyanın en büyük üçüncü çölü olma özelliğine sahip.
Sahra kelimesi Arapçada “çöl” anlamına geliyor.
Dünyanın en sıcak ve kurak çölü olan Atacama, Şili’nin kuzeyinde yer alıyor. Çölün batısında Büyük Okyanus, kuzeyinde Peru, doğusunda ise Bolivya ve Arjantin sınırları bulunuyor.
Yaklaşık olarak 15 milyon yaşındaki Atacama Çölü’nde bakır, gümüş ve altın rezervleri mevcut.
Atacama Çölü’ndeki su kaynakları az da olsa tarihin erken zamanlarından beri yerleşimlere ev sahipliği yapmış.
Orta Asya’da bulunan dünyanın beşinci büyük çölü Gobi, Güney Moğolistan ve Kuzeybatı Çin’in bir kısmını kapsıyor. Çölün etrafı kayalık sıradağlar ile çevrili.
Karasal ve kuru bir iklimin hâkim olduğu Gobi Çölü’nde kışlar soğuk, yazlar ise sıcak geçiyor. Çölün sıcaklığı -40 °C ile 45 °C arasında değişiyor.
Gobi Çölü çok iyi bir biçimde korunmuş dinozor fosil yataklarına sahip olduğu için çölün özellikle kızıl kayalar bölgesi paleontologlar için büyük bir öneme sahip.
Ayrıca Gobi Çölü’nü boydan boya geçen bir demiryolu hattı bulunuyor. Çöl manzarası eşliğinde tren yolculuğu yapmanın keyfi çok ayrı olsa gerek.
Arjantin’in en büyük çölü olan Patagonya, 673 bin kilometrekarelik bir alana sahip.
Alanına göre dünyanın en büyük yedinci çölü olan Patagonya batısında And Dağları, doğusunda Atlantik Okyanusu ile çevrili.
Sene boyunca çok az yağış alan çöl, Güney Arjantin’in Patagonya bölgesinde bulunuyor.
Bir kısmı da Şili topraklarında yer alan çöl yıllık sadece 160-200 mm yağmur alıyor.
Kuzey Amerika’nın en büyük çöllerinden olan Chihuahuan, ABD’nin Teksas eyaletinde yer alıyor.
362.600 kilometrekarelik bir alanı kaplayan Chihuahuan Çölü, ABD-Meksika sınırı ortalarına kadar uzanıyor.
Meksika Platosu’nun orta ve kuzey kısımlarını kapsayan çölün en yüksek noktası 1.675 metre, en alçak noktası ise 600 metre.
Toplamda iki milyondan fazla insanın yaşadığı Chihuahuan Çölü’nün yakınındaki Guadalupe Dağları’nın altında üç yüzden fazla mağara bulunuyor.
Avustralya’daki en büyük çöl olan Büyük Victoria, doğudan batıya yaklaşık 700 kilometre genişliğe sahip.
348.750 kilometrekarelik bir alanı kaplayan Büyük Victoria Çölü, yıllık ortalama 200 – 250 mm civarında yağış alıyor.
Çölde gündüz sıcaklıkları yaz mevsiminde 32 – 40 °C iken kış mevsiminde ise 18 – 23 °C’ye düşüyor.
2 milyon 330 bin kilometrekarelik alanı ile Arap Yarımadası’nın çoğunu kaplayan Arabistan Çölü, Batı Asya’da bulunuyor.
Arabistan Çölü, Yemen’den Basra Körfezi’ne ve Umman’dan Ürdün ve Irak’ın içlerine kadar uzanıyor.
Çölün merkezindeki Rubülhali Çölü dünyanın en büyük sürekli kum alanlarından birisi olma özelliğine sahip.
Arabistan Çölü’nün iklimi çok kurak olmasına rağmen çölde az miktarda biyolojik çeşitlilik mevcut. Çölde kırmızı kum tepeleri ve ölümcül bataklıklar olduğu halde ceylan, antilop, kum kedisi ve dikenli kuyruklu kertenkele gibi bazı hayvanlar bu ortama uyum sağlayıp yaşamlarını devam ettiriyorlar.
Dünyanın farklı yerlerinden çölleri incelediğimiz yazımız umarız sizler için faydalı olmuştur.