Engelli vatandaşlar için “engelsiz hayat” mottosundan yola çıkarak tasarlanan şehirlerin varlığı oldukça kıymetlidir.
Fakat belediyelerin bu konuda hassasiyet göstererek şehir planlaması yapması maalesef ihmal edilmektedir. Bu sebeple ülkemizde ve farklı ülkelerde varlığını engelli dostu şehirler olarak sürdüren yerler ayrı bir ihtimam kazanıyor. Bu yazımızda onları teker teker mercek altına alacağız.
İçindekiler
Öncelikle şehirlerin bu unvanı nasıl aldıklarına değinelim. 2010 yılından bu yana Avrupa Birliği, belirlenen kriterleri baz alarak engelli dostu şehirleri seçiyor ve en iyilerine “Erişilebilir Kent Ödülü” takdim ediyor.
Ödülü kazanma kriterlerinin bulunduğu protokolün amacı, engelli vatandaşların şehir içi yaşamda karşılaşacağı güçlükleri ortadan kaldırarak özgür hareket etmeleri için gerekli altyapıyı oluşturmak.
Bu ödülü ilk kazanan, 2011 yılında İspanya’nın Avila şehri olmuştur. 2012 yılında Salzburg, 2013 yılında Berlin, 2014 yılında Göteborg, 2015 yılında Boras, 2016 yılında Milan, 2017 yılında Chester, 2018 yılında Lyon, 2019 yılında Breda oldu.
Ödülleri alan şehirlerin her biri Avrupa’da bulunuyor ve maalesef Türkiye, bu konuda başarı sağlayan ülkeler arasında yer almıyor. Ancak ülkemizde de engelli vatandaşların rahat edebileceği şehirler var.
2017 yılında 9 Eylül Üniversitesi tarafından yayımlanan akademik makalede ülkemizdeki engelli dostu şehirlerin sıralaması yapıldı. Listenin ilk 10’unda yer alan şehirler şunlar:
Listede ilgi çeken detaylardan biri, engelli vatandaşların oranının yüksek olduğu şehirlerin “engelli dostu” standartlarından uzak olmasıdır. Araştırma sonucuna göre ülkemizde nüfusa göre en fazla engelli vatandaşın yaşadığı şehir Tunceli ancak listede 60. sırada yer alıyor. Listenin zirvesinde bulunan Isparta ise, en çok engelli vatandaşın yaşadığı şehirler arasında 47. sırada yer alıyor.
Marmara Bölgesi, nüfus yoğunluğuna oranla en az engelli vatandaşın yaşadığı bölge olmasına rağmen, engelli dostu şehirlerin en fazla yer aldığı bölgedir. Bu sonuçlara göre, engelli nüfus yoğunluğu ile engelli dostu şehirler arasında tezat bir ilişki söz konusu.
Turizm açısından değerlendirilirse, ülkemizdeki engelli vatandaşların en rahat ve özgür hissedeceği şehirlerimiz, listenin ilk 10’unda yer edinenler.
Avrupa başta olmak üzere, dünya genelinde engelliler için altyapı çalışmalarına önem veren pek çok şehir bulunuyor.
2019 yılının “Erişilebilir Kent Ödülü” alan birinci şehri Breda’dan başlayalım. Hollanda’da yer alan şehirde teknolojik altyapı oluşturularak hem yaşayan engelli vatandaşlar hem de turizm amacıyla gelen engelli misafirler için ihtiyaç duyulan her detay düşünülmüş.
Yaşam döngülerini rahatlıkla sürdürebilmek için ihtiyaç duydukları hizmeti veren ve şehir içinde özgürce gezebilmelerini sağlayan tasarımıyla Breda, gerçek bir engelli dostu. Bu alandaki çalışmalarını her gün yeni değer katarak devam ettiriyorlar.
2018 yılının birincisi olan Lyon’un en önemli özelliklerinden biri, şehir içi otobüslerinin tamamının engelli vatandaşlar için uygun ve kullanılabilir şekilde tasarlanmış olması.
Görme ve işitme engelli vatandaşlar için yapılan okuma makineleri, sesli kitaplar, ekran büyüteçli dijital yönlendirmelerle de öncü olmuş bir şehirdir. Ayrıca şehir içerisinde belirli noktalarda, engelli vatandaşlar için tasarlanmış yardımcı otomatlar bulunuyor.
2017 yılının en “engelli dostu” şehri olan Chester, Birleşik Krallık’ın kuzeybatısında yer alıyor. Şehrin nüfusunun yaş ortalaması oldukça yüksek ve %18’i de engelli vatandaşlardan oluşuyor. Bu sebeple engelliler için rahat bir yaşam vadetmesi gereken şehirlerden biri de aynı zamanda.
Şehirde ulaşım, hizmet, konaklama, yaşam, kültür gibi her alanda ince detaylarla tasarlanmış bir altyapı mevcut. Bu anlamda ülkenin de dünyanın da engellileri en çok düşünen şehirlerindendir.
2016’nın lideri Milan veya Milano, ihtişamlı ve gösterişli şehir unvanına engelli dostu şehir unvanını da ekledi. Şehrin belediyecilik anlayışında bu önemli bir kavram ve her geçen gün daha iyi seviyeye taşımak adına çalışmalarına devam ediyorlar.
Milan’da toplu taşıma araçları, kamu alanları, turistik alanlar, sosyalleşme mekanları, yaşam alanları dahil pek çok yerde engelli vatandaşların karşılaşacağı güçlüklerin ortadan kaldırılması adına önemli çalışmalar yapılmış durumda. Şehrin sakinleri de turizm amaçlı gelenler de şehirde oldukça rahat hareket edebiliyorlar.
Refah seviyesi ile dillere destan İsveç’in iki şehri art arda “Erişilebilir Kent Ödülü”ne layık görüldü. Boras, bunlardan ikincisi ve ülkenin de en büyük şehirlerinden biri.
Engelli vatandaşlarının ve misafirlerinin günlük yaşamlarında karşılaştığı zorlukların ortadan kaldırılması için akılcı ve kalıcı çözümler üreten şehir, bu anlamda örnek teşkil ediyor.
İsveç’in engelli dostu olduğuna dair ödül kazanan ilk şehri burası. 2014 yılında kucakladığı ödülünü “Herkes için şehir” mottosu ile almaya layık görüldü.
Şehir sakini ve turist olan engellilerin tüm açık ve kapalı alanlarda özgür hissetmelerini sağlayacak çalışmalar uygulamışlardır. Okullar, sosyal alanlar, kamu alanları, hastaneler, oteller gibi pek çok yapıda bu çalışmanın sonuçlarını görmek mümkün.
Dünyanın en güzel ve en sıra dışı şehirlerinden biri olan Berlin, 2013 yılında engelsiz şehir olarak ödülünü aldı. Alman disiplini denilen o etkiyi şehrin her yerinde hissedebilirsiniz ve bu etki sayesinde engelli vatandaşlar Berlin’e yaraşır şekilde özgürce yaşayabiliyorlar.
Mükemmel toplu taşıma sistemi, sosyal ve turistik mekanları, kamu yapıları ve sokaklarda engelliler için her detay düşünülmüş durumda. Ödül aldığı yıldan bugüne ‘engelsiz’ olma özelliğini pekiştirmiş bir şehirdir.
Orta Çağ’dan bu yana görkemli olmayı başaran Salzburg, belediyecilik anlayışında da ‘engelsiz’ şehir olmaya kıymet veren bir yer. 2012 yılında bu ödülü, herkesin eşit şartlarda yaşadığı ve yaşayabileceği bir şehir tasarımı ile aldı.
Sosyal ve kamusal alanların, ulaşım sisteminin ve hizmet ağının altyapısını engelli şehir yaşayanları ve turistler için ideal hale getirmiş örnek yerlerden biridir.
Dünyada “Erişilebilir Kent Ödülü”nü ilk alan şehir Avila’dır. Sahip olduğu eserleri ve yapısı ile UNESCO Dünya Mirası listesinde de adı geçen bu özel kentin ‘engelsiz’ olması onu daha da cazip kılıyor.
Şehrin en önemli özelliği, tarihi dokusunu bozmadan, engelli vatandaşların özgürce yaşayabileceği bir altyapıya sahip olması. Bu çalışmaların 2002 yılında başlandığı Avila’da engelliler için yaşarken de gezerken de şehrin keyfini sürmek çok kolay.
Dünyada “Erişilebilir Kent Ödülü” almasa dahi ‘engelsiz’ olmayı başarabilen şehir ve bölgeler de mevcut.
Kumar ve eğlence turizminin başkenti Las Vegas, İrlanda’nın büyüleyici başkenti Dublin, Kaliforniya’nın üzüm ve şarap cenneti Sonoma Vadisi, Kanada’nın keyifli şehirlerinden Montreal, Avusturalya’nın çarpıcı başkenti Sidney, Colarodo’nun doğa harikası olan Rocky Dağı Ulusal Parkı ve Amerika’daki en lüks tatil bölgelerinden olan St. Simons Adası da engelli vatandaşlar için kusursuz bir altyapıya sahip.