Çorum, İç Orta Karadeniz Bölgesi’nde yer alan bir il olarak sürprizlere gebe bir kent. Birkaç sene önce “dünyanın merkezinde” yer aldığı öne sürülse ve kısa süre içinde bunun doğru olmadığı anlaşılsa da Çorum’un Anadolu coğrafyasının merkezi olduğu söylenebilir.
Tarihi yapısıyla insanoğlunu aydınlatan Çorum’da arkeolojik kazılar sonucunda Paleotik (Cilalı Taş Devri)’nden yaşam izlerine rastlanmıştır. Bu anlamda, atalarımızın ve dünyanın ilk insanlarının yaşadığı dönemlerin canlı kantı niteliğinde bir şehirdir.
İlerleyen dönemlerde ise şehre pek çok köklü medeniyet hakim olmuştur. Avrupa ve Asya’nın ortasında yer alan ve çekici bir yaşam merkezi olan Çorum’da sırasıyla Hititler, Frigler, Kimmer, Medler, Persler, Galatlar, Roma, Bizans, Selçuklular, Danişmendliler Beyliği, Moğollar, Eretna Beyliği, Kadı Burhaneddin Ahmed Devleti ve son olarak Osmanlı İmparatorluğu hüküm sürmüştür.
Müthiş zengin bir kültürel mirasa sahip olan Çorum’da günümüzde neredeyse 600.000 kişi yaşamaktadır. Sizlerin de Orta Anadolu’ya yolu düşerse, efsanevi kültürlere ev sahipliği yapmış Çorum’u ziyaret ederek entellektüel bilginizi geliştirebilirsiniz.
İlk organize devlet olan Hititlerin başkenti Hattuşa, bugünkü adı ile Çorum’da kurulmuştur.
Anadolu’nun merkezinde yer alan Hattuşa, UNESCO tarafından Dünya Kültür Mirası Listesi’ne alınmıştır.
Hititler de en az Mısırlar ve Romalılar kadar eski ve zengin bir uygarlıktır.
Çorum, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından da ilk milli kazıların başlanılması talimatı verdiği bölgedir.
Çorum’da Gezilecek Yerler
Çorum’da Tarihi Eserler
Alacahöyük Müzesi ve Örenyeri
Alacahöyük’te yer alan müze, Çorum Müzesi’nin devamı niteliğindedir. 1940 yılında açılan müzede 1935’te Alacahöyük kazılarında bulunan tarihi kalıntılar sergilenir.
Her beldesinden tarih fışkıran Çorum’da, bu müzede Kalkolitik, Eski Tunç Çağı, Hitit ve Frig dönemi eserleri sergilenmektedir.
Alacalı Pazarlı örenyeri kazısında bulunan Frig dönemine ait eserler de Alacahöyük müzesinde yer alıyor.
Hititlerin en önemli sanat ve kültür merkezlerinden biri olan ve 1935’te başlayan kazılarda 4 farklı uygarlıktan izler bulunmuştur. Bu uygarlıklar Hellenistik, Roma, Bizans ve Selçuklu-Osmanlı dönemleridir.
Alacahöyük Kral Mezarları
Bölgede yer alan anıtsal sfenskler, andezit bloklar ile inşa edilmiştir. Kulelerdeki kabartmalarda boğa figürü “Göklerin Fırtına Tanrısı”nı sembolize eder.
Hitit dönemine ait mimari yapıları keşfetmemizi sağlayan en görkemli kalıntılar ise Kraliyet dönemi Kral mezarlıklarıdır.
Prens ve Prenseslere ait olduğu düşünülen kenarları taşla örülmüş bu mezarlar Eski Tunç Dönemi’nden 13 mezardır. Birçok antik kültürde rastlanıldığı gibi kutsal mezarlar başta sığır olmak üzere çeşitli hayvan figürleri ile süslenmiştir.
Ölümden sonra yaşam olduğunu düşünen Hititlerin mezarında, çeşitli süs eşyaları, güneş kursları, geyik ve boğa heykelleri, kama, kılıç baltadan yapılmış savaş aletlerinin yanı sıra; toprak, taşi, altın, gümüş, tunç, bakır ve elektrondan yapılmış ilginç süs eşyaları bulunmuştur.
Yazlıkaya Tapınağı
Hattuşa döneminden kalan bu etkileyici açık hava tapınağı, şehrin dışında yüksek kayaların ardındadır. O dönemin insanların inanadığ 90’dan fazla Tanrı, Tanrıça, hayvan ve hayal ürünü yaratıklar kayaların yüzeyinde betimlenmiştir.
Hitit dini törenlerine göre yeni yıl ve ilkbahar sırasında bütün Tanrılar bir araya gelir ve “fırtına Tanrısının evi”nde buluşurdu. Bu şenlikler sırasında şehirdeki tüm Tanrılar Yazlıkaya Tapınağı’na getirilir ve bütün Tanrılar birarada olurdu.
Kayalar üzerindeki müthiş işçiliği görmek isterseniz, Yazlıkaya Tapınağı’na göz atmayı unutmayın.
Ortaköy (Şapinuva)
Görkemli Hitit uygarlığının en önemli kentlerin biri ola Şapinuva, Göynücek ve Alaca Ovası’nın arasındaki geçit üzerindedir.
Siyasi ve coğrafi konumu nedeniyle hem askeri hem de dini bir merkez olarak stratejik konumdadır. Ortaköy’de yapılan kazılarda Hattice, Hurrice ve Akadca askeri, dini, idari ve fal içeren 4.000’e yakın çivi yazılı tablet ve fragmanlar bulunmuştur.
Dönemin sosyal, siyasal ve ekonomik hayatına ışık tutan bu eserler sizleri şaşırtabilir.
Hattuşa-Boğazkale
1986’da UNESCO “Dünya Kültürleri Mirası” listesinde yer alan Hattuşa, ören yerleri ile de ünlüdür.
Hitler’in başkenti olan Hattuşa, Boğazkale ilçesinde yer alır. 1834’te Fransız Mimar Charles Texier tarafından keşfedilmiştir. Bu sayede unutulmaya yüz tutan uygarlık Hitler’e ait birçok bilgi ortaya çıkmıştır.
Kazı çalışmaları bir süre aksasa da, daha sonra hızlı bir şekilde Alman Arkeoloji Enstitüsü tarafından devam ettirilmiştir. Kalkolitik Çağ ve Eski Tunç Çağı’na dair izler de keşfedilmiştir.
Bölgede Hattiler yaşarken, M.Ö. 1700’lerde ilk Hitit Büyük Kral’ı Kuşşaralı Kral Anitta bölgeye gelerek yerli hükümeti devirmiş ve Hattuşa’yı başkent ilan etmiştir.
Çorum Kalesi
Kalenin ne zaman inşa edildiğine dair kesin bir bilgi bulunmamasına rağmen, 17. y.y.da Çorum’a gelen Evliya Çelebi, kalenin Sultan Kılıç Arslan tarafından yaptırıldığını aktarmıştır. Dolayısıyla bir Selçuklu yapısı olduğu düşünülür.
19. yüzyılda şehri ziyaret eden W.F. Ainsworth ise kalenin Kanuni Sultan Süleyman taradından inşa edildiğini öne sürer.
Kalenin kapısından içeri girildiğinde sağ ve sol taraflarda birer oda bulunmaktadır. Soldaki oda kale muhafızına aittir. Sağdaki oda ise hapishane olarak kullanılmıştır.
Yapı malzemesi olarak Roma-Bizans dönemlerinde kullanılan devşirme taşlar, moloz ve kesme taşlar bulunur.
Kale içinde küçük bir cami ve çeşitli konutlar da bulunur.
İskilip Kalesi
Çorum’da merkezde yer aldığı için rahatlıkla ziyaret edebileceğiniz İskilip Kalesi, Osmanlı Dönemi’nde inşa edilmiştir.
Kızılırmak’ın kenarında olan tarihi kale, müthiş doğa manzaralarına sahip.
Kale, aynı zamanda İstanbul’dan Amasya’ya kadar devam eden ticaret yolu üzerindedir.
Kale her ne kadar Osmanlı Dönemi’nde inşa edilse de, etrafındaki kaya mezarlar Roma Dönemine aittir.
Tarihi İskilip Çeşmeleri
Çorum ve tarihi çeşme deyince akla ilk gelen bölge İskilip’tir.
20’den fazla tarihi çeşme bulunan bölgede tarihi camiler de bulunur.
Büyük kısmında herhangi bir süsleme görülmeyen İskilip çeşmeleri genellikle sadedir ve üzerinde çeşmeyi yaptıran kişilerin isimleri yer almaktadır.
İskilip Kaya Mezarı
İskilip merkezde yer alan kaya şeklinde mezarlar Roma dönemine aittir.
Kaya mezarının girişinde iki sütunlu dikdörtgen bir giriş bulunur.
Başlıklar üzerinde oturur vaziyette bulunan birer aslan figürü vardır.
Sütun başlıkların üzerinde yer alan üçgen alınlıkların içerisinde yatar vaziyette betimlenen Aşk Tanrısı Eros figürü vardır.
Çorum Saat Kulesi
Şehrin merkezinde minare şeklinde inşa edilen Saat Kulesi, Beşiktaş Muhafızı Çorumlu Yedi-Sekiz Hasan tarafından 1894’te yaptırılmıştır.
Kulede Lütfi Hasan Paşa’ya ait 1312 tarihli mermer bir kitabe yer alır.
Üzeri kurşun bir kubbe ile örtülü olan kulenin dört bir yanında saat kadranı vardır.
Şerefeye ise yuvarlak kemerli kapıdan 81 basamaklı merdiven ile çıkılır.
Hacıhamza Kalesi
İncesu Deresi’nde konumlanan kale, ikizkenar yamuk planlıdır.
III. Ahmet tarafından 1723’te inşa ettirilmiştir. Kalenin içinde cami, medrese, han ve hamamdan oluşan bir külliye yer alır.
Kale kapıları tarihsel süreç boyunca yeterince korunamamış ve kuzey kapısı hayata direnirken, doğu kapısı bölge yerlileri tarafından yıkılmıştır. Yıkılan yerlere evler inşa edilmesine rağmen, Hacıhamza Kalesi bu çabalara karşı direnmektedir.
Ulucami (Murad-ı Rabi Camii)
Caminin Selçuklu sultanlarından III. Alaattin Keykubat tarafından yaptırıldığı düşünülür.
II. Beyazıt döneminde meydana gelen deprem sırasında hasar görse de restore edilmiştir. Restorasyonu ise ünlü mimar, Mimar Sinan üstlenmiştir.
IV. Murat ise, Erivan Seferine giderken Çorum’un Boğacık köyünde konaklamış ve bu sırada camiyi tekrar tamir ettirerek medrese ve akarat yaptırmıştır.
1790’da oluşan deprem sonucu tekrar hasar gören cami Çapanoğlu Abdülfettah Bey tarafından restore ettirilmiştir.
Günümüzde bazı eklemeler yapılan Ulucami’nin orjinal mimarisi korunmaya çalışılmıştır.
Han Cami (Gülabibey Cami, Ömer Beftçi Cami)
Gülalibey Mahallesinde bulunan cami, Osmanlı döneminde yaşayan Çorum beylerinden Gülalibey tarafından yaptırılmıştır.
1579’da gerçekleştirilen onarım sırasında “Han Camii 0310” kitabesi eklenmiştir.
Dikdörtgen şeklinde planlanan cami, tek kubbeli harim ile kuzeyindeki üç kemer gözlü son cemaat yerinden oluşur.
Hıdırlık Camii, Türbe ve Hazire
Şehrin merkezindeki Hıdırlık tepesinde yer alan yapılar, Hıdıroğlu Hayrettin tarafından yaptırılmaya başlanmıştır.
Camide “Sene 1307(1889)”, “Hıdırlık Cami 1307 (1889)” ve “Sene 1308 (1890)” olmak üzere üç kitabe bulunmaktadır.
Caminin içinde Suheybi Rumi ve Ubeyd Gazi’nin, batısındadaki bahçede Elhac Yusufğu Bahri ve bitişiğinde de Kerebi Gazi’nin türbeleri bulunmaktadır.
Kerebi Gazi’nin türbesinde Hacı Salih Efendi ve Zarif Efendi’nin de mezarları bulunur.
Caminin çevresinde yer alan mezar ve türbeler ise bir hazire görevi görür.
Kubbeli Cami
Çepni Mahallesindeki cami, 1697-1784 yılları arasında Kubbeli mescidi iken, 1921-1922 yılları arasında yeniden inşa edilerek camiye çevrilmiştir.
Caminin kapılarından birinde “Sene 1340” yazan bir kitabe yer alır.
Caminin kubbesinde bitkisel motifli bir göbek yer alır. İnşaat malzeemesi olarak sarı renkli kesme kum taşı kullanılmıştır.
Mecitözü Hükümet Binası
İlçe merkezinde yer alan tarihi hükümet binasının İskilipli İsmail Kemal Bey’in Mecitözü Kaymakamlığı sırasında köy ve kasaba halkının yardımları ile yaptırıldığı aktarılmaktadır.
Yapının salon, bazı odalarının tavanları ahşap ve göbeklidir. Bu kısımlar orjinal halinde korunmaktadır.
Ali Paşa Hamamı (Yeni Hamam)
1573 yılında Erzurum Beyler Beyi Ali Paşa tarafından yaptırılan hamam saat kulesinin bitişiğinde yer alıyor. Hamam, Çorum’un en büyük hamamıdır.
Uzun yıllar çeşitli özel kişilerin işeletmesinde olan hamam restore edildikten sonra 2008’de hizmete açılmıştır. Ferahlamak isteyenlerin ilk tercihlerinden birisi!
Koyunbaba Köprüsü
Kızılırmak üzerinde konumlanan tarihi köprü, II. Beyazıt zamanında yaptırılmıştır.
1489’da inşasına başlanan yapının 19 gözü olmasına rağmen, artan su birikintilerinin gözleri doldurması nedeniyle bugün 15 gözü görünebilmektedir.
Kitabesinde arapça olarak 5 sıra yazı yazmaktadır.
Taş Mektep
Kaleiçi Mahallesi’nde yer alan Taş Mektep, Sinan Paşa Cami’nin bitişindedir.
Duvarları horasan harçlı taş örgülüdür. Tuğla örgülü ve üst yüzeyi beton sıvalı kubbesi bulunmaktadır.
Uzun yıllar okul olarak kullanılan yapının tek penceresi vardır.
Bayat Kunduzlu ve Kuşcaçimeni Yaylaları
Bayat ilçesinin Karatepe bölgesinde yer alan serin yaylalar, kamp yapmak isteyenler için müthiş bir tercih!
Yaz aylarında giderseniz serinletici ve görkemli şelalerini ziyaret edebilirsiniz.
Laçin Kapılıkaya Anıtsal Kaya Mezarı
Derin vadilerin ve engebeli arazilerinde içinde yer alan kaya mezarlıklar, Komutan İkezios’un yaşadığı Hellenistik Dönem’de inşa edilmiştir.
65 metre yükseliğindeki mezarda yamuk biçimli bir podyum zemini bulunur.
Bu podyumdan 8 basamaklı merdivenle ikinci platformdaki 12 basamak kullanılarak mezarın önündeki podyuma ulaşılabilir.
Mezar odasının kapısını üzerimnde “İkizeos” ismi yazılıdır.
Çorum’da Müzeler
Çorum Müzesi
İlk olarak 1968’de açılan Çorum Müzesi, ilerleyen dönemlerde yapılan arkeolojik kazılar ile ortaya çıkan yeni eserlere fazla gelince, 1986’da yeni ve büyük bir Çorum Müzesi açılarak tüm eserler bu müzeye taşınmıştır.
Dört katı olan müzenin ilk katında Alacahöyük, Kuşsaray ve Büyük Güllücek kazılarında bulunan Kalkolitik Çağ ve Eski Tunç Çağına ait tarihi eserler sergilenmektedir.
Hitit dönemine ait yazılı belgeler olan çivi yazılı tabletler ise ikinci katta yer alır. Üçüncü katta ise Frig dönemine ait Ortaköy-Şapinuva seramik eserleri sunulmaktadır.
Dördüncü katta ise Roma ve Bizans döneminden kalan cam eserler, altın ve gümüş süs eşyaları, heykelcikler ve kandiller bulunur.
Muhakkak ziyaret edilmesi gereken Çorum Müzesi, adeta kültür şöleni yaşatıyor.
Boğazköy Müzesi
1966’da açılan bu Mahalli Müze’de Hattuşa kazılarında bulunan tarihi eserler sergilenir.
Grişi holünde Hitit döneminden kalıntılara da yer verilen müzede, Kalkolitik, Esk Tunç, Frig, Roma ve Bizans dönemi eserleri de bulunur.
İkinci salonda ise Azur Ticaret Kolonileri Çağı ile Eski Hitit dönemine ait büyük boy gaga ağızlı testiler ve kazı fotoğrafları yer alır.
Mecitözür Eski Askerlik Müzesi (Kültür Evi-Kent Müzesi)
Genç Osmanlı döneminde ilkokul olarak inşa ettirilen yapı, 1312’de ortaokula dönüştürülmüştür.
Sonraki yıllarda tabur merkezi ve lise binası olarak da kullanılan yapı, günümüzde tarihi bir kent müzesi olarak turistlerin ziyaretin açık bir kültür müzesi haline getirilmiştir.
Çorum’un Doğal Güzellikleri
Kargı Yaylası
Çorum şehir merkezine 140 km uzaklıkta yer alan Kargı Yaylası, yöresel yayla evleri ve ferah doğası ile ünlüdür.
Yöreye özgü su kaynakları ve bitki örtüsü ile tam bir doğa harikasıdır.
Çevresinde ise Aksu, Çobanlar, Örencik, Göl, Çetni, Doğluca ve diğer yaylalar yer alır. Şehrin kalabalığından uzakta temiz bir hava almak isterseniz Çorum’un ferah yaylalarında rahat bir haftasonu geçirebilirsiniz.
İncesu Kanyonu
12 km uzunluğunda olan İncesu Kanyonu, doğal güzelliklerinin yanısıra tarihi kalıntıları ile de kültürel bir gezi edinmenizi sağlar.
Kanyonun etrafında yer alan yüksek kayalıklar Hellenistik döneme, yani M.Ö. 2. y.y.’a aittir.
Mağara kalıntıları ise Antik dönem toplumlarından kalmıştır.
Kanyon, rafting ve trekking sporları için de çok uygundur.
Çatak Tabiat Parkı
Eğer Çorum merkezdeyseniz ve kısıtlı zamanınız varsa, günü birlik olarak Çatak Tabiat Parkı’na gidebilirsiniz.
Mesire alanından tilki, tavşan, kurt ve çeşitli kuş türleri yer alır.
Trekking için de uygun alanlar mevcuttur.
Karayanık Şelalesi
İskilip İlçesinin Karayanık Mahallesinde yer alan Karayanık Şelalesi, Fındıklı Deresi vadisinde yer almakta.
Birçok şelalenin bulunduğu vadi, aynı gölette birleşik müthiş bir manzara sunuyor.
Gölpınar Su Bendi-Köşk Yeri
Alacahöyük’ten Karamahmut Köyü’ne giden yolun üzerinde yer alan Su Bendi, 6 metrelik bir alanın toprak ile doldurulması ile oluşturulmuştur.
Hitit döneminden beri var olduğu düşün ülen su bendi, ilerleyen dönemlerde bir yerleşke olmuştur.
Günümüzde “Köşk Yeri” olarak bilinmektedir.
Kalınkaya Taş Ocağı
Kalınkaya Köyü’nün batısındaki Sekili Mevkii’nde yer alır.
Hitit döneminde mimarlık ve heykeltıraş eserlerin yapımında kullanılmıştır.
Roma döneminde de taş ocağı olarak kullanılmıştır.
Çorum’da Alışveriş
Çorum’a gittiğinizde meşhur leblebisi ve kaliteli pirinçlerinden satın almayın unutmayın.
Yöresel yemekleri ise şu şekildedir; Mayalı, Yanıç, Cızlak, Kömbe, Oğmaç, İngal, Haşhaşlı Çörek, Borhani, Helise, Çullama, Madımak, Tirit, İskilip Dolması, Keşkek, Kara Çuval Helvası, Hedik, Teltel ve Has Baklava.
Sevdikleriniz için hediyelik eşya almak isterseniz, ağaç oyma işleri, kilim, heybe, patik, çorap ve el örgüsü ürünler mükemmel seçenekler olabilir.
Velipaşa Hanı
Yozgat Beylerinden Veli Paşa tarafından yaptırılan han, 1914’te tamamen yanmıştır. Ancak 1915-1916 yılları arasında yeniden inşa edilmiştir.
İki katlı olarak inşa edilen handa, Osmanlı Dönemi mimarisinin izleri gözlemlenebilir.
Uzun yıllar ticari bir işletme olarak kullanılan han, aslına uygun olarak restore edildikten sonra 2018’de turizme açılmıştır.
Eskiciler ve Dikiciler Çarşısı
Ulu Cami’nin karşısında yer alan Dikiciler Çarşısı, dünyanın en dar sokakların biri olan sokakları ile ünlüdür.
Bir insanın tek başına geçebileceği şekilde inşa edilen sokaklar taş döşemelidir.
Dar sokağın her iki yanında da sıralı bir şekilde küçük dükkanlar bulunur.
Çorum’a Ulaşım
Anadolu’da yer alan uygarlıkların tarihine ve kültürüne yolculuk etmek isterseniz özellikle bahar aylarında mükemmel bir kültürel gezi gerçekleştirebilirsiniz.
Çorum şehrinde havaalanı yer almamasına rağmen havayolu ile çok rahat ulaşılabilen şehirlerden biridir. Şehre havayolu ile ulaşmak isterseniz en yakın havaalanı olan Amasya Merzifon Havaalanına ulaşıp Çorum’daki bir ilçeye kısa sürede geçiş yapabilirsiniz.
Türkiye’nin her köşesinden de Çorum’a otobüs ile gelebilir veya özel aracınızı tercih edebilirsiniz.
