Birinci Dünya Savaşı’nın yenik taraflarından biri olan Osmanlı İmparatorluğu, imzalanan Mondros Ateşkes Antlaşması ile fiilen çökmüştür. 19. ve 20. yüzyıllarda Balkanları ve Orta Doğu’yu kaybeden Osmanlı; savaş sonunda Anadolu topraklarını kaybetme riskiyle karşı karşıya kalmıştır.

Anadolu’daki birçok stratejik şehri işgal eden Müttefik Devletleri’nin yanı sıra Yunanistan da Batı Anadolu’da bulunan toprakların büyük çoğunluğunu işgal etmiştir. Osmanlı İmparatorluğu’nun bu durumunu kabul etmeyen Türk milleti, önceleri yerel direniş hareketleri kurarak Anadolu’nun birçok noktasında örgütlenmiş, ardından Mustafa Kemal Atatürk’ün liderliğinde büyük bir kurtuluş mücadelesine başlamıştır.

Anadolu’nun başta batı ve doğusunda olmak üzere verilen mücadelelerin tamamı Kurtuluş Savaşı veya İstiklal Harbi olarak bilinmektedir. Kısa sürede örgütlenen Türk halkı Anadolu’nun birçok noktasında silahlanarak vatan savunmasına katkı sunmuş ve bu mücadelenin sonunda Türkiye Cumhuriyeti’ne sahip olmuştur.

Sakarya’dan Kars’a; Adana’dan Balıkesir’e kadar birçok noktada bağımsızlık mücadelesi veren Türk milleti, bir milletin makus kaderini değişmesini sağlamıştır. Siz de bu mücadelenin verildiği noktalar hakkında daha fazla bilgi almak istiyorsanız sizin için hazırladığımız bu blog yazısından detaylı bilgi sahibi olabilirsiniz.

Kurtuluş Savaşı Cepheleri Nerede?

Batı Cephesi Hangi Bölgeleri Kapsıyor?

 Kurtuluş Savaşı denilince akla genellikle Batı Cephesi’nde verilen mücadele gelmektedir. Türk Milleti’nin büyük bir mücadele verdiği bu cephede İngiliz hükümetinin desteklediği Yunanistan yenilgiye uğratılmıştır.

Yunanistan’ın İzmir başta olmak üzere Batı Anadolu’da bulunan birçok şehri işgal etmesi kısa sürede yerel direniş hareketinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Anadolu’da patlak veren yerel isyanlar Mustafa Kemal Atatürk’ün komutası ile düzenli bir ordu halini alarak topyekün bir savaşa dönüştü.

Batı Cephesi’nde Yunanistan ordusu’nun ilerleyişini durdurmak isteyen Mustafa Kemal Atatürk, yerel direniş örgütlerini bir araya getirerek düzenli ordunun kuruluşuna öncülük etti. Batı Cephesi sonucunda ise Türk Kurtuluş Mücadelesi tamamlanmış oldu.

Batı Cephesi’nde birçok mücadele yaşanmasına rağmen savaşın gidişatını değiştiren beş adet savaş bulunuyor. Bu savaşların sonucunda Anadolu’daki Yunan ordusu işgali tamamen son bulmuş ve Türkiye Cumhuriyeti’nin temelleri atılmıştır.

Batı Cephesi, başta İzmir olmak üzere; Eskişehir, Sakarya ve Bursa illerini kapsamaktadır. Dilerseniz bu savaşların nerede yapıldığına daha yakından bakalım.

I. İnönü Muharebesi Nerede Yapıldı?

Batı Cephesi’nin ilk başarısı olan I. İnönü Muharebesi; Anadolu’da Bursa, Bilecik ve Uşak hattında ilerleyen Yunan kuvvetlerinin ilerleyişinin durdurulduğu bir savaştır. Savaşın gerçekleştiği yer bugünkü Eskişehir sınırları içinde yer alıyor.

Batı Cephesi komutanlarından olan İsmet Paşa’ya daha sonraları soyadını verdirecek olan bu ilçe bugün dahi Kurtuluş Savaşı’nın izlerini taşıyor. Ayrıca komşu şehir olan Bilecik’te bugün İnönü Şehitliği adında bir anıt mezar bulunmaktadır. Bu anıt mezarda savaşta hayatını kaybeden Türk askerleri bulunuyor.

II. İnönü Muharebesi Nerede Yapıldı?

 

I. İnönü Zaferi ile Türk ordusu moralini tekrar kazanmışken Yunan kuvvetleri tekrardan bir araya gelerek Eskişehir-Uşak hattından Türk ordusuna doğru taarruza kalkıştı. Yunan ordusunun ilerleyişi ile Dumlupınar ve Afyon’un birçok ilçesi işgal edildi. Ancak Türk ordusu ilk savaşta olduğu gibi ikinci savaşta da İsmet Paşa komutasında güçlü bir savunma hattı kurdu.

Savaşta savunan tarafta olan Türk ordusu başarılı bir savunma gerçekleştirdi ve bu durumu karşı taarruz olarak lehine çevirdi. Bu durumun sonunda ise Afyon şehri Yunan ordusunun elinden alındı. Ayrıca Yunan ordusunun geride bıraktığı mühimmatlar da Türk ordusunun birçok eksiğinin kapatılmasına imkan sağlamıştır.

İnönü Muharebeleri I.Dünya Savaşı sonrasında Türk milletinin kazandığı en önemli zaferler arasında yer alıyor. Umutsuz olan Anadolu halkı bu savaşlar sonrasında işgale karşı daha da yüksek seviyede bir direniş gösterecekti.

Afyon ve özellikle Dumlupınar, Türk Kurtuluş mücadelesinin izlerinin sürülebileceği noktalar olarak öne çıkıyor. Dumlupınar’daki Kurtuluş Savaşı Müzesi, bu savaşlar hakkında bilgi alabileceğiniz önemli bir müze olarak öne çıkıyor.

Kütahya-Eskişehir Savaşı

Türk ordusunun I. ve II. İnönü Savaşları’nda gösterdiği başarılar halkın makus kaderini değiştirse de Büyük Britanya tarafından yapılan silah ve mühimmat yardımı sayesinde Türk ordusundan bu noktada daha üstün olan Yunan ordusu, büyük bir taarruza kalkıştı.

Bu büyük taarruz karşısında daha güçsüz konuma düşen Türk ordusu, bugünkü Sakarya’nın doğu kısmına çekilerek bu noktada yeni bir hatta mevzilendi. Kütahya ve Eskişehir Yunan ordusu tarafından işgal edildi ve Ankara Hükümeti’ndeki birçok mebus sıranın Ankara’ya geldiğini düşünerek Meclis’in Kayseri’ye taşınmasını teklif etti. Bu korku dolu durum içinde Meclis, Mustafa Kemal Atatürk’e başkomutanlık yetkisi verdi.

Kütahya-Eskişehir Savaşı, Kurtuluş Savaşı dönemindeki en zorlu anlardan biridir. Ancak Osmanlı İmparatorluğu döneminde  geri çekilmediği için birçok defa kayıp yaşayan Türk ordusu geri çekilme taktiği ile ordunun tamamının imha olmasını önlemiştir.

Eskişehir-Kütahya Savaşı’nın izlerini bugün Eskişehir Odunpazarı’nda bulunan Kurtuluş Savaşı Müzesi’nde sürebilirsiniz. Bu müzede dönemin gazeteleri başta olmak üzere birçok belge sergileniyor. Ayrıca Kurtuluş Savaşı ile alakalı mini bir belgesel gösterimi de mevcut.

Sakarya Meydan Muharebesi

Bir milletin kaderinin yeniden yazıldığı gün olarak bilinen Sakarya Meydan Muharebesi, Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluşuna giden yoldaki en önemli dönüm noktalarından biridir. Savaş sonucunda Türk ordusu hızla ilerleyerek Yunan ordusunu Anadolu’dan tamamen çıkarmıştır.

Eskişehir-Kütahya Savaşı sonucunda ortaya çıkan durumdan dolayı güç alan Yunan kuvvetleri hedeflerini Ankara olarak belirlemişlerdi. Ankara’nın düşmesi demek Osmanlı’nın ölüm fermanı olarak görülen Sevr Antlaşması’nın kabulu demekti. Bu durumdan dolayı tüm gücü ile harekatı başlatan Yunan ordusu, Türk ordusunun üzerine doğru Sakarya’ya gitmiştir.

Ancak hızla ilerleyen Yunan ordusunu durduran Türk ordusu, Yunan kuvvetlerini daha da batıya itebilmiştir. Çekilen Yunan ordusu çevredeki birçok şehri ve köyü yakarak Türk ordusunun avantaj sağlamasını önlemiştir.

Sakarya Meydan Muharebesi’nin yapıldığı yer bugün milli park olarak kullanılıyor. 2015 yılından bu yana hizmet veren Sakarya Meydan Muharebesi Parkı, adeta açık hava tarih müzesi olarak öne çıkıyor. Ayrıca milli parkın içinde savaş için önemli anlara sahne olan alanlar da özel olarak işaretlenmiştir. Milli Park bünyesinde şehitlik ve o dönemde kullanılmış siperler de bulunuyor.

Büyük Taarruz

“Ordular ilk hedefiniz Akdeniz, İleri!” sözünün Mustafa Kemal Atatürk tarafından söylendiği Büyük Taarruz; Kurtuluş Savaşı’nın nihai bitimini temsil etmektedir.

Sakarya Meydan Muharebesi sonucunda Türk ordusu mukavemet üstünlüğünü ele geçirmiştir. Ancak başta Mustafa Kemal Atatürk olmak üzere Türk ordusunun komutanları nihai zafer için bir taarruzun yapılması gerektiği fikrine sahiptiler.

26 Ağustos’ta başlayan ve 9 Eylül’de İzmir’in kurtuluşu ile sona eren Büyük Taarruz, Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlık nişanesi olarak bilinmektedir. 30 Ağustos’taki Başkomutanlık Meydan Muharabesi ile Yunan ordusu Anadolu’nun bağrından tamamen sökülmüştür.

Büyük Taarruz sonrasında Afyon, Kütahya, Uşak ve İzmir Yunan ordusunun elinden alınmıştır. Büyük Taarruz’un izini sürmek istiyorsanız, Afyon’da bulunan Büyük Taarruz Müzesi’ni ziyaret etmenizi öneriyoruz. Panoramik bir müze şeklinde hizmet sunan Afyon Büyük Taarruz Müzesi, İstiklal Mücadelesi hakkında daha fazla bilgi almak isteyenler için idealdir.

Ayrıca müze kompleksinin içerisinde döneme ait belgeler ve eşyalar da sergilenmektedir. Ayrıca müze binası içinde dönem dönem Kurtuluş Savaşı ile alakalı konferanslar verilmektedir.

Doğu Cephesi Hangi Bölgeleri Kapsıyor?

Kurtuluş Savaşı denildiğinde akla genellikle Batı’daki cephede yaşanan savaşlar gelmektedir. Ancak, 1. Dünya Savaşı’ndan sonra Doğu’daki vilayetleri işgal eden Ruslar, bu vilayetleri yeni kurulan Ermenistan’a bırakarak geri çekildi.

Ayrıca Rusya’daki Bolşevik İhtilali, Ermenistan’ın Doğu’da birçok şehri ele geçirmesine sebep olmuş ve Ermeni kuvvetlerinin daha ilerlemesini sağlamıştı. Yerel direnişler ile bir süreliğine sekteye uğratılan Ermeni ordusu, daha sonra düzenli ordunun kurulması ile çok daha kısa sürede yenilgiye uğratılmıştır. Doğu Cephesi komutanı Kazım Karabekir, ilk önce Kars’ı daha sonra da birçok doğu vilayetini Ermeni kuvvetlerinin elinden almıştır.

1920 yılında Gümrü Antlaşması ile sona eren Doğu Cephesi, bugün Batı Cephesi kadar tanınırlığa sahip değildir. Ancak Doğu Cephesi ve 1. Dünya Savaşı ve öncesinde Anadolu’nun doğusundaki mücadeleyi anlamak istiyorsanız, Kafkas Cephesi Harp Tarihi Müzesi’ni ziyaret edebilirsiniz.

Kafkas Cephesi Harp Tarihi Müzesi, 19.yüzyıldan Kurtuluş Savaşı döneminin sonuna dek Doğu’da yapılan savaşları ele alan bir müzedir. Müzede balmumu heykeller ve savaş döneminde kullanılan silahlar yer alıyor.

Güney Cephesi

I. Dünya Savaşı sırasında Doğu’da Ruslar Ermenileri, Batı’da İngilizler Yunanları desteklerken; Güney’de ise Fransızlar Ermenileri desteklediler. Kurtuluş Savaşı sırasında pek bilinmeyen ancak oldukça zorlu bir cephe olan Güney Cephesi, 1921 tarihinde Fransa ile imzalanan Ankara Anlaşması ile sona ermiştir.

Mondros sonrası Fransızların desteklediği Ermeniler tarafından yapılan zulüm, güney illerinde yerel direnişlerin ortaya çıkmasına neden oldu. Maraş’ta yaşanan Sütçü İmam olayından sonra ortaya çıkan yerel direniş hareketleri kısa sürede düzenli ordunun kurulması ile daha sistematik bir mücadeleye dönüştü.

Maraş’ta atılan mücadele fişeğinden sonra Urfa ve Antep’te de işgalci kuvvetlere karşı şiddetli bir direniş baş göstermiştir. Fransız kuvvetleri sırasıyla bu şehirlerden kovulmuş ayrıca Fransa’nın desteklediği Kilikya Ermeni Örgütü kuvvetleri de bu direnişler ve savaşlar sonucunda bölgeden tamamen çıkartılmıştır.

Kurtuluş Savaşı Güney Cephesi, Türkiye’nin güney şehirlerinin tamamında hatırlanmaktadır. Direnişin sembolü olan kahramanların isimleri birçok cadde ve sokağa verilmiştir. Bunu yanı sıra birçok tarihi müze de bulunmaktadır.

Kahramanmaraş’ta bulunan Kurtuluş Destanı Panorama Müzesi, 12 Şubat 1920’yi yani Kahramanmaraş’ın kurtuluşunu anlatan bu müzede kurtuluşun sahneleri 13 farklı sahne ile ziyaretçilere sunuluyor. 3D biçiminde olan resimler ile bir şehrin kurtuluş hikayesine tanıklık edebiliyorsunuz.

Güney Cephesi’nin bir diğer önemli şehri olan Gaziantep’te bulunan Şahinbey Milli Mücadele Müzesi, Kurtuluş Savaşı’nın en önemli şehir savunmalarından birini gösteren bir müzedir. Şahinbey Milli Mücadele Müzesi bünyesinde sergi, heykel ve resimlerle Gaziantep’in kurtuluşu ziyaretçilere hissettirilmiştir.

Ayrıca müzenin mağara olarak bilinen kısmında balmumu heykeller ile dönemin önemli olayları betimlenmiştir. Ayrıca o dönem savaşta bizzat kullanılan teçhizatlar ve silahlar da müzede sergilenmektedir.