Aramızda dünya turu hayali olmayan kaldı mı? Hiç zannetmiyorum! Herkesin içinde kıpır kıpır bir gezip görme, keşfetme arzusu.
Çocuk yaşta haritayı önümüze açarak ülkeleri incelemekle başlayan bu serüven, günümüzde blogları dolaşarak, gezginleri stalklayarak tam gaz devam ediyor.
Peki ya iyice bir geçmişe gitsek ve aslında hepimizin içine o seyahat tohumlarını eken, ilkokul yıllarımızdan itibaren üzerine konuştuğumuz dünyanın en ünlü gezginlerine bir baksak mı beraber? Hani şu denize attıkları adımla dönemin koşulları ile imkansızı başarmış, dünyanın ayak basılmamış yerlerini keşfeden gezginlerden bahsediyorum.
Gezip gördüklerini kaydetmeleriyle kendilerinden sonrakilere büyük bir ışık olduğu gibi günümüzde de hala güncelerini okumaya devam ettiğimiz Kristof Kolomb, Marco Polo ve Evliya Çelebi gibi ünlü gezginlerden bahsediyorum.
Hadi hep birlikte dünyanın en ünlü gezginleri ile minik bir yolculuğa çıkalım.
1) Marco Polo (1254-1324)
Kendinden sonraki isimlere büyük bir ilham olan Marco Polo, babası ve amcasının izinden giderek kendini yollara atan ve seyahatini 24 yıl boyunca devam ettiren bir gezgin.
Dünyanın en ünlü gezginleri arasında yer alan Venedikli kaşif, ilk seyahatlerini Akdeniz ve Karadeniz kıyılarındaki ticaret merkezlerini ailesiyle birlikte dolaşarak gerçekleştirmiş.
Babası ve amcası ile birlikteyken almış olduğu bir görev üzerine daha 17 yaşında Asya’ya doğru yola çıkan Marco Polo’nun hayatı, Moğolistan’da Kubilay Han ile tanıştıktan sonra değişmiş ve bu tanışıklık onu bambaşka bir yolculuğa sürüklemiş.
Zorlu Pamir Dağları mı dersiniz, aşılmaz bir çöl olan Gobi mi… İpek Yolu ve Çin’in büyüleyici hikayeleri, Avrupa’da var olmayan kağıt para gibi icatlar, Kubilay Han’ın gücünü anlattığı “Marco Polo’nun Serüvenleri” bugün bile hepimize bir yol gösterici.
“Gördüklerimin yalnızca yarısını anlattım” diyen Marco Polo’nun orijinal el yazmalı güncesi her ne kadar kayıp olsa da, günümüzde 100’den fazla çizimli kopyası var. En eski basımlardan biri olan –1400’lerden- günce ise Oxford’da Bodleian Kütüphanesi’nde.
2) Kristof Kolomb (1451-1506)
Dünyanın en ünlü gezginlerinden ve Modern Batı dünyasının en önemli kaşiflerinden Genovalı Kristof Kolomb, ilk deniz yolculuğunu 14 yaşında gerçekleştirmiş bir gezgin.
Avrupa dünyasına “Başka bir dünya” olduğunu göstererek yepyeni bir çağ başlatan Kolomb, Amerika kıtasınının kolonize edilmesine sebep olmuş bir İtalyan kaşif.
Bana kalırsa Kolomb’un dünya seyahatine attığı adım, pek çoğumuza örnek olacak cinsten. Resmen “Yılmak yok, istekleriniz için çabalamaya devam!” diyor hikaye.
Vakti zamanında seyahatine çıkmadan önce bu seyahati finanse etmek için birçok devlet büyüğü ve hükümdar ile görüşmeler yapan Kolomb, destek istemek için Osmanlı İmparatoru II. Bayezid ile de görüşmüş. “Sultan’ın adına yeni ülkeler keşfetmek için” gemiler rica eden gezgin, sizce ne cevap aldı dersiniz? Kolomb, “hayalperest” olduğu düşünülerek geri çevrilmiş. Tabii yalnızca Osmanlı İmparatorluğu değil, İspanya dışında tüm ülkeler kapıları kapamış Kolomb’a.
İspanya’nın desteği ile 1492’de Katolik Kralları himayesinde üç gemi ile birlikte Atlas Okyanusu’na açılan Kolomb, hepsini Hindistan zannederek Bahama, Küba, Jamaika gibi yeni yeni yerler dolaşmış. Tabii Avrupalıların bu bölge ile ilk teması da bu şekilde gerçekleşmiş.
Yeni bir kıta keşfettiğini öğrenemeden hayata veda eden Kolomb, Hindistan’a varma hayallerinden dolayı bulduğu yerlilere İspanyolca “Hindistanlı” anlamına gelen “İndias” adını vermiş. (Mesela günümüzde de Kolombiya’daki Cartagena de Indias adı buradan gelmekte.)
Kolomb dünya tarihinde büyük bir değişime yol açtığı gibi, ardında yepyeni ufuklar da açmış.
3) Amerigo Vespucci (1454-1512)
Koskocaman bir kıtaya adını vermiş Amerigo Vespucci’den bahsedelim mi biraz?
1454 yılında Floransa’da dünyaya gelen kartograf ve dünyanın en ünlü gezginleri arasında yer alan Vespucci, akışı takip ederek kendini denizde bulanlardan.
Fransa’ya Medici ailesinin temsilcisi olarak giden Vespucci, ardından aynı aracılık ile İspanya’ya gitmiş. (Hatta burada Kristof Kolomb ile tanıştığı biliniyor.)
Bir gemi şirketinde çalışmaya başlayan Vespucci, ilk keşif gezisini 1499’da Brezilya’ya gerçekleştirmiş.
Tabii Kolomb gibi geldiği kıtanın Hindistan olduğunu zannetmiş ve buranın yeni bir yer olduğunu bir sonraki gezisinde anlamış.
İkinci seyahat keşfinde Rio de Janeiro kıyılarına vararak Güney Amerika hattını dolaşan Vespucci, bu bölgenin Asya kıtasına benzemediğini ve kara parçasının da beklediğinden çok daha geniş olduğunu bildiren bir mektup göndermiş İtalya’ya. Bölgeden “Mundus Novus” yani “Yeni Dünya” diye bahsettiği biliniyor.
Kendisine her ne kadar sahtekar diyenler olsa da Amerigo Vespucci bildiğiniz gibi Amerika kıtasına adını veren kaşif.
4) Vasco Da Gama (1469 – 1524)
Portekiz bildiğiniz gibi denizci toplum. Küçük yaşta denizciliğe ilgi duyan ve Avrupa’dan Hindistan’a uzanan ilk denizci ünvanı ile dünyanın en ünlü gezginleri arasında yer alan Vasco Da Gama, 1496’da çıkmış yola.
Birçok yerel halkla savaşan ve Hac’dan gelen zengin gemilere karşı da korsanlık yapan gezgin, uzun süren bir yolculuğun ardından Ümit Burnu’na varmış.
Denizde çıkan isyan üzerine tüm gemi çalışanları Portekiz’e geri dönmek istese de Gama isyanı bastırmış ve Hindistan’a olan yolculuk devam etmiş.
1498’de Calicut Limanı’na yanaşan gemi büyük bir başarı elde edince Portekiz hükümeti 13 gemi daha göndermiş bölgeye.
Ülkesine döndükten sonra uzun bir süre varlığı unutulan Vasco Da Gama, 1523 yılında hükümetin isteği ile tekrardan denize açılmış. Neden derseniz, Hindistan yerlilerinin Portekizliler için zorluk çıkarması.
1524’te Hindistan’ın Kochi bölgesinde hayatını kaybeden Gama, cenazesi için Portekiz’e geri getirilerek törenle gömülmüş.
5) Ferdinand Macellan (1480-1521)
Dünya çevresindeki seyahatini ilk tamamlayan kişinin Ferdinand Macellan olduğunu hatırlıyorsunuz değil mi? Ayrıca Büyük Okyanus’u araştırma görevini tamamlayan ve dünyadaki tüm meridyenlerden geçen ilk insanın O olduğunu…
İlk deniz yolculuğunu 25 yaşında yapan Portekizli kaptan ve kaşif Macellan, yeni bir Baharat Yolu bulmak için dökülmüş yollara.
1519 yılında “yeni bir yol bulma” hedefi ile beş gemi ve 300 gemiciyle Sevilla’dan çıkılan yolda Macellan’a İtalyan kaşif Antonio Pigafetta eşlik etmiş.
Macellan’ın asistanlığını yapan Pigafetta, gün be gün tüm seyahati yazarak not tutmuş ve onun sayesinde her şey günümüze kadar ulaşmış. Ayrıca bu yolculuğa alanında profesyonel pek çok bilim insanı da katılmış değişik hayvan türlerini ve bitkilerini tanımlamak için.
Yeni hayvan ve bitki türleri keşfeden ve Güney Amerika’daki yerli kabileleri gören ilk Avrupalı olan Macellan, Arjantin’in güney ucundaki boğazı keşfederek, buraya “Macellan Boğazı” ismini veren kişi bildiğiniz gibi.
Peki ya Büyük Okyanus olarak da bildiğimiz Pasifik Okyanusu’na adını verenin de Macellan olduğunu biliyor muydunuz? Seyahatinde Büyük Okyanus’u oldukça sakin gören kaşif, bu sebeple buraya “sakin” anlamına gelen “pasifik” ismini vermiş.
1521’de Filipinlilerin saldırısı sonucu hayatını kaybeden ünlü kaşifin donanması 6 Eylül 1522’de Portekiz’e yalnızca bir gemi ile dönebilmiş içindeki 18 kişiyle.
Donanma her ne kadar komutansız dönmüş olsa da Büyük Okyanus’un varlığı bu şekilde ortaya çıkmış ve bu seyahat sayesinde dünyanın yuvarlak olduğu deniz yoluyla dolaşılarak ispatlanmış.
6) İbn-i Battuta (1304-1369)
Hep Portekizli ve İtalyan gezginlerden bahsedecek değiliz dünyanın en ünlü gezginleri derken.
1325’te Mekke’ye Hac yolculuğu gerçekleştiren Faslı gezgin İbn-i Battuta, bu hac yolunda anlamış kendisinin oldukça macerası ve araştırmacı birisi olduğunu.
Hac yolunda kendisini keşfetmesi ile yollara düşen İbn-i Battuta’nın 30 yıl boyunca yaklaşık 44 ülke gezdiği biliniyor.
Konstantinopolis’i de gören gezgin, Arap Yarımadası, Mısır, Suriye, Irak, İran, Anadolu, Kuzey Türk ülkeleri, Doğu Asya, Çin pek çok yere uğramış. Hindistan’a gitmek isterken kendisini Maldivler‘de bile bulmuş.
Dil ve din bilgisinden dolayı Hindistan’da iki yıl, Çin’de iki buçuk yıl kadılık yapan İbni Battuta, gittiği şehirlerin adetlerini, yediklerini içtiklerini, eğlencelerini ve diğer her şeyi detaylı incelemiş ve bu anıları “Rıhlet” ismini verdiği kitabında toplamış.
Rıhlet-ü İbn-i Battuta adlı eserde, gezginin yalnızca gezip gördüğü yerleri değil, başından geçen çeşitli maceraları da okumak mümkün. Korsan saldırısı mı dersiniz, bataklıkta saklanmalar mı… Hepsi Rıhlet-ü İbn-i Battuta adlı güncesinde!
7) Evliya Çelebi (1611-1682)
Gel gelelim dünyanın en ünlü gezginleri arasında yer alan bir Türk’e. Evet dünya tarihinin en büyük gezgini Evliya Çelebi’den bahsediyorum.
1611 yılında Kütahya’da doğan seyyah, 50 yıl yani neredeyse tüm ömrü boyunca diyar diyar gezerek “Yüzyılın Seyyahı” sıfatını almayı başarmış biri.
İnsanlık tarihine yön veren 20 kişi arasında da yer alan Evliya Çelebi’nin seyyahlık hikayesi ise bir başka.
Gençlik yıllarını sarayda geçiren Evliya Çelebi, Muharrem ayının Aşure Gecesi bir rüya görmüş. Bilinene göre, rüyasında Peygamber Muhammed’i gören ve yanına gidip şefaat dilemek isteyen Evliya Çelebi, “Şefaat ya Resulallah” diyeceğine heyecandan “Seyahat ya Resulallah” demiş. Ve işte böyle başlamış seyyahın ömrü boyunca süren seyahatleri.
Dünyaları gezmek istiyorum ama geç kaldım diye düşünüyorsanız derin bir nefes alın ve rahatlayın! Çünkü 70 yaşına dek seyahat eden Evliya Çelebi, ilk gezisini 29 yaşında Bursa’ya gerçekleştirmiş ve bir süre yalnızca İstanbul çevresini gezmiş.
Çelebi’nin seyahat aşkını gören ailesi, O’nun seyahat etmesine izin vermişler. Evliya Çelebi’nin diyar diyar olan yolculuğu da böyle minik adımlarla başlamış. Yani seyahat hiçbirimiz için geç değil!
7 iklim, 18 padişahlık yeri dolaşan Evliya Çelebi, gittiği yerlerde camiler, medreseler, çeşmeler, surlar ve kaleler, hamamlar gezmiş hep.
Anadolu, Kafkaslar, Girit, Azerbaycan, Ermenistan, Suriye, Filistin, İran, Irak, Rusya ve Balkanlar, Mısır ve Sudan’a kadar pek çok yeri dolaşan seyyah kiminle görüştüyse, her ne yaptıysa notlamış ve uzun uzun anlatmış.
Zaman zaman fantastik bir anlatımı olsa da halkın anlayabileceği gibi yalın ve duru bir dil kullanan Evliya Çelebi’nin anılarını yazdığı 10 ciltlik seyahatnamesi günümüzde Topkapı Sarayı Müzesi Kütüphanesi’nde yer almakta.
