Bahar aylarının habercisi olan Hıdırellez her sene coşkuyla bekleniyor. Balkanlar’da ve Türk dünyasında görülen en eski gelenek olarak bilinen Hıdırellez, tarihi yaklaştıkça en çok araştırılan konulardan biri olmaya başlandı. Peki nedir Hıdırellez? İşte tarihi ve gelenekleri ile baharın müjdeleyicisi Hıdırellez hakkında her şey.
Hıdırellez Nedir?
Kökü İslam öncesi eski Orta Asya, Anadolu ve Orta Doğu yaz bayramlarına kadar dayanan, Hızır ve İlyas kavramları etrafında anılan bir halk bayramı olarak biliniyor. Dünyada darda kalanların yardımcısı olarak bilinen Hızır Aleyhisselam ve İlyas Peygamberin buluştuğu gün olduğuna inanılıyor.
Tarih boyunca Hızır ve Hıdırellez kökeni hakkında farklı farklı fikirler ortaya atılmış. Bunlardan bazıları Hıdırellez’in Orta Asya Türk kültür inançlarına veya Mezopotamya ile Anadolu kültürlerine ait olduğu yönünde. Fakat Hıdırellez’i tek bir inanca ve kültüre mal etmek imkansız. İlk çağlardan itibaren Yunanistan, İran, Mezopotamya, Anadolu ve hatta bütün Doğu Akdeniz ülkelerinde baharın gelişiyle ilgili farklı törenlerin düzenlendiği görülüyor.
Hızır ve İlyas’ın Hikayesi Nasıldır?
Yaygın bir inanışa göre ab-ı hayat denilen hayat suyunu içerek ölümsüzlüğe kavuşan Hızır Aleyhisselam, özellikle bahar aylarında insanlar arasında dolaşarak zor durumda olanlara yardım ediyor, bolluk, bereket ve sağlık dağıtıyormuş.
Hıdırellez günü olarak kutlanan 5 Mayıs tarihinde ise İlyas Peygamber ile bir araya geldiğine inanılıyor. Bu sebeplerden ötürü Hıdırellez günü yabancılara kucak açmak, isteklerini reddetmemek gerektiği inancı hakim. Çünkü Hızır’ın Hıdırellez günü farklı farklı suretlerde insanlara göründüğüne inanılıyor.
Hızır ile İlyas Peygamberin bir araya geldiği gün olan Hıdırellez günü her türlü dileğin onlar tarafından kabul edildiğine inanılıyor ve bunun için çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyor. Hıdırellez günü özellikle insan ve doğa sevgisi çok önemlidir. Çünkü Hızır ve İlyas Peygamber insanları, doğayı, cömertliği, iyiliği seven, kutsallıklarına inanılan varlıklar.
Hıdırellez Ne Zaman Kutlanır?
Bahar bayramı niteliğinde kutlanan mevsimlik bir bayram olan Hıdırellez, Hızır Aleyhisselam ile İlyas Peygamberin yeryüzünde buluştuğu gün olduğu tahmin edilen 6 Mayıs tarihinde kutlanıyor.
Bu tarihe, UNESCO tarafından 2017 yılında Somut Olmayan Kültürel Miras Listesi’nde de yer verilmiş. Baharın gelişinı, doğanın canlanmasını ve bu şekilde hayatlarının bereket ile dolmasını bekleyen insanlar, 5 Mayıs akşamından 6 Mayıs sabahına kadar çeşitli etkinlikler ile Hıdırellez’i kutluyor.
Hıdırellez Gelenekleri Nelerdir?
Dünyanın her yerinde birbirinden farklı Hıdırellez etkinlikleri bulunuyor. Gelin bazılarına birlikte bakalım.
- Anadolu’da halk beyaz renkli elbiseler giyerek gün doğmadan önce yeşil kırlarda eğlenmeyi tercih ediyor. Kutlamalar genellikle ağaçlık alanlar, su kenarları, bir türbe veya yatırın yanında yapıldığı için bu alanlara “Hıdırlık” adı veriliyor.
- Geleneğe uygun olarak Anadolu’nun birçok yerinde Hıdırlık adı verilen mesire alanlarında, halk tarafından kutsal kabul edilen, adak adanan, bez bağlanan bazı yerler bulunuyor.
- Bazı yörelerde ağrılar ve hastalıklar için şifa olduğuna inanılan Hızır Sopası geleneği mevcut. Bu sopa ağrı olan yerlere vurularak ağrının geçeceğine inanılıyor.
- Biga’da ise Romanlar, bereket ve sağlık için sabah namazından sonra uyumayarak Hıdırellez’i yerde yuvarlanarak kutluyor.
- Talih ve kısmet açmak isteyen genç kızlardan yüzük, kolye, küpe gibi eşyaları bir çömleğe atmaları isteniyor. Çömleğin üzerine su ekleniyor ve ağzı kapatılıp bu şekilde bekletiliyor.
- Anadolu’da evdeki her kişi için 7 nohut veya 7 fasulye ekiliyor ve kişilerin başına gelebilecek kötülüklerin nohutun veya fasulyenin başına gelmesi dileniyor.
Neden Ateşten Atlanıyor?
Hıdırellez denilince ilk akla gelen etkinlik ateşten atlama. Bunun sebebi ise ateşten atlayan kişilerin hastalıklardan korunduğuna inanılması. Ateşten atlama Hıdırellez’in en yaygın geleneği olarak biliniyor.
Gül Ağacına Dilek Ne Zaman Asılır?
Gül ağacı etkinliği ve dileklerin asılması Hıdırellez akşamında gerçekleştiriliyor. Yani 6 Mayıs günü değil, 5 Mayıs akşamı dilek dileyip bu seremoniyi gerçekleştiriliyor. Aynı zamanda dileklerin kabul olması için kağıda şekiller çizip, notlar yazıp gül ağacının altına bırakılıyor. Bu dilekler Hıdırellez sabahı ilk iş olarak oradan alınıp suya bırakılıyor.
