Anadolu’nun kalbinde konumlanmış Hattuşaş, 500 yıl boyunca Hitit Uygarlığı veya bir diğer ismiyle Etiler’in başkenti olma görevini üstlenmiş oldukça önemli bir nokta.
Günümüzde Çorum’a bağlı Boğazköy’de bulunan Hattuşaş Ören Yeri’nde Hitit Uygarlığı’nın izlerini sürebilir, yapmış oldukları tapınak ve kutsal alanlarda büyülenebilir, sanat alanında ne kadar gelişmiş olduklarını görerek bölgeyi şaşırarak gezebilirsiniz.
1986 yılından beri UNESCO Dünya Miras Listesi’nde yer alan Hattuşaş hakkında pek çok bilgi bu yazımızda.
Hattuşaş Nerededir, Hattuşaş Antik Kenti’ne Nasıl Gidilir?
Hattuşaş Nerede?
Anadolu’nun tam kalbinde yer alan Hattuşaş, Çorum il merkezinin 82 kilometre güneybatısındaki Boğazköy ilçesine bağlı Hisar Mahallesi’ne birkaç kilometre uzaklığında bulunuyor.
Budaközü Ovası’nın güneyinde, vadiden 300 metre yükseklikte bir yamaçta yer alan Hattuşaş, zengin tarım alanları, otlaklar içeren geniş araziler ile çevrili.
Hattuşaş Nasıl Gidilir ve Giriş Ücretleri
Hattuşaş, Çorum’a 82 km, Sungurlu’ya 29 km, Yozgat’a 40 km, Ankara’ya 208 km uzaklıkta.
En yakın havalimanı Samsun Çarşamba Havalimanı ise Hattuşaş bölgesine 167 km mesafede.
Çorum’dan Boğazkale ilçesine giden servisler bulunuyor; fakat Hattuşaş’a giden direkt bir ulaşım ne yazık ki bulunmuyor. Bu sebeple özel araçla ulaşım sağlanıyor.
Hattuşaş Ören Yeri, yaz döneminde 08.00-19.00, kış döneminde ise 09.00-17.00 saatleri arasında haftanın her günü ziyarete açık.
Giriş ücretleri 2024 yılı itibariyle 70 TL. Müze Kart sahipleri ücretsiz olarak giriş yapabilir.
Hattuşaş Tarihi
Hititler ile ilgili bilgiler Eski Ahit, Babil ve Mısır yazıtlarında farklı isimlerle yer almış olsa da kendileri ile ilgili bilgiler kesin deliller ile uzun yıllar ortaya çıkmıyor.
1830’lara kadar merkezi Suriye olarak düşünülen Hititler ile ilgili gerçek bilgiler Fransız Charles Texier’in Hattuşaş bölgesini keşfetmesiyle su üstüne çıkmaya başlıyor.
Hitit dönemi kalıntılarını ilk kez keşfeden Charles Texier, bu kalıntıları Heredot kaynaklarındaki Pteria bölgesi olarak düşünüyor ve öncülüğünde kazılar başlıyor bölgede.
1906 tarihinde Alman Hugo Winckler ve dönemin İstanbul Arkeoloji Müzesi küratörlüğünü yapan arkeolog Theodor Makridi, bölgede çivi yazısı ile yazılmış tabletler buluyorlar. Böylece bölgenin Hitit Uygarlığı merkezi olduğu anlaşılıyor.
Hititler veya bir diğer ismiyle Etiler, Tunç Çağı’nda devlet kuran bir halk. 400 yıl boyunca Hitit Uygarlığı başkenti olarak Anadolu’nun en önemli merkezi halindeki Hattuşaş, ismini bölgenin ilk yerleşikleri Hattiler’in vermiş olduğu orijinal isim “Hattus”tan alıyor. Eski Krallık döneminin ilk kralı Labarna tarafından ele geçirilen Hattus, sonradan Hititçe ek alarak “Hattuşaş” kelimesine dönüşüyor.
Kazılarda bulunan tabletlerde, Hititler yaşadıkları bölgeden “Bin Tanrılı Şehir” olarak bahsediyorlar. Çok tanrılı dine inanan Hititlerin dini için bir doğa dini diyebiliriz. Hattuşaş Ören Yeri’nde pek çok mabet görebileceğiniz gibi, alanda Güneş Tanrısı ve Rüzgar Tanrısı gibi inandıkları tanrıların kabartmalarına da rastlayabilirsiniz.
Çok geniş bir alana yayılan Hattuşaş bölgesinde, beş kültür katmanı görülüyor: Hatti, Asur, Hitit, Frig, Galat, Roma ve Bizans. Sanat ve mimarinin oldukça gelişmiş olduğu Hitit Uygarlığı’ndan günümüze pek çok eser geliyor. Günümüze kadar ulaşmış kalıntıların büyük bir çoğunluğu Kral IV. Tuthaliya döneminden.
1986 yılında UNESCO Dünya Miras Listesi’ne alınan Hattuşaş Ören Yeri’nde, Aşağı Kent, Yukarı Kent, Büyük Kale ve Yazılıkaya’yı ziyaret edebilirsiniz.
Hattuşaş Önemli Yapılar
Hattuşaş, toplamda dört bölümden oluşuyor: Aşağı Kent, Yukarı Kent, Büyük Kale ve Yazılıkaya. Yaşam alanları daha çok Büyük Kale civarında yoğunlaşıyor. 250 metrelik bir kaya üzerinde ise yönetim merkezi olan Kraliyet Sarayı yer alıyor.
Hattuşaş Aşağı Kent’i, su depolarının ve tahıl ambarlarının bulunduğu bölüm. Burada yapılan kazılarda birçok fosilleşmiş buğday, arpa, yulaf gibi tahıllar bulunmuş.
Ayrıca bu bölgede M.Ö. 19 ve 18. yüzyıllara ait Asur Ticaret Kolonileri Çağı yerleşmeleri görülüyor. Ticaret kayıtlarında ilk kez “Hattuşaş” ismine de bu Asur Ticaret Kolonileri’nin kayıtlarında rastlanıyor.
Aşağı Kent’te yer alan Büyük Tapınak, Hattuşaş Ören Yeri’nin en ayrıntılı ve en dikkat çeken noktalarından. Kadeş Anlaşması’nın bulunduğu bu Büyük Tapınak’ın ortasında koyu yeşil renkli pürüzsüz ve parlak bir taş yer alıyor. Araştırmacılar bu taşın nereden ve nasıl geldiğini bilmediği gibi, neden orada bulunduğuna da bir açıklama getiremiyor. Günümüzde, halk arasında bu taş “Dilek Taşı” olarak anılıyor ve elinizi taşın üzerine koyduğunuzda dileğinizin gerçek olacağına inanılıyor.
Hititlere ait en uzun hiyeroglif yazısının bulunduğu Nişantepe de Aşağı Kent bölgesinde. Burada Hitit Kralı II. Şuppiluliuma tarafından yaptırılan odaları ve Kral’ın döneminde yapmış olduklarını anlatan bir yazıtın yer aldığı Hiyeroglifli Oda’yı görebilirsiniz.
Hattuşaş’ın Yukarı Kent bölgesi, 1 kilometrekarelik bir alanı kapsıyor ve bu bölgede daha çok kutsal alanlar ve tapınaklar bulunuyor. Yapılan kazılarda Yukarı Kent bölgesinde çeşitli seramik, silah, dönemin alet edevatları ve yazılı belgeler bulunmuş. Surlarla çevrili Yukarı Kent’te, günümüzde de ziyaret ettiğinizde görebileceğiniz önemli kapılar yer alıyor.
Şehri saran surlarda bulunan kapılardan en önemlisi, şehrin en yüksek noktasının tam ortasına yerleştirilmiş “Sfenksli Kapı”. Sfenks sembolü Hititlerin, Mısırlılar ile yakın ilişkiler halinde olduklarını kanıtlıyor. Hattuşaş’ta yer alan sfenksin Mısır’dakinden farkı ise erkek formunda değil kadın formunda olması. 4 adet sfenksten günümüze yalnızca 2 tanesi ulaşabilmiş. Hattuşaş Ören Yeri’ndeki sfenksler replika, orijinallerini Boğazkale Müzesi’nde görebilirsiniz.
Orijinali Ankara Anadolu Medeniyetleri Müzesi’nde yer alan Aslanlı Kapı, Hattuşaş’ın ikonik sembollerinden. Büyük taşlar arasına yerleştirilen çelik çubuklar ile inşa edilerek kapıya eklenen duvarlar, Hititler’in inşa konusunda ne kadar başarılı olduklarını gösteriyor. Aslanlı Kapı’nın bir eşi olarak yapılan Kral Kapısı ise elinde balta tutan savaşçı figürlü rölyefleri ile ünlü. İnanışa göre bu savaşçı kabartmaları şehre girip çıkarken halkı koruyan tanrının bir tasviri.
Aşağı Kent, Yukarı Kent ve Büyük Kale Hattuşaş’ın duvarları içerisinde yer alıyor; fakat Hattuşaş Ören Yeri’nin bir diğer önemli noktası olan Yazılıkaya’ya ulaşım 2 kilometrelik kısa bir araba yolculuğu ile gerçekleşiyor.
Yazılıkaya, Hititler’in dağ yamacına yapmış oldukları bir açık hava tapınağı. Eşsiz Hitit kabartmaları ile ünlü Yazılıkaya, Hititler zamanında halka açık bir yer değil; çünkü tapınaklar “Tanrı Evi” olarak görüldüğü için sadece rahipler, Kral ve Kraliçe ziyaret edebiliyor burayı.
90’dan fazla Tanrı ve hayvan kabartmalarının bulunduğu Yazılıkaya iki bölümden oluşuyor. Bunlardan biri bayram kutlamaları ve törenlerin yapıldığı “Büyük Galeri” olarak isimlendirilen alan. Buradaki kayaların üzerinde batıda Tanrılar, doğuda Tanrıçalar olmak üzere 63 figür bulunuyor. Tam merkezinde ise Gökyüzü ve Fırtına Tanrısı Teşup ve her şeyin annesi olarak anılan Tanrıça Hepat rölyefleri yer alıyor.
“Küçük Galeri” olarak adlandırılan diğer bölümün ölülerin ardından yapılan törenlerde kullanıldığı biliniyor. Burada Kral IV. Tuthaliya rölyefi yer aldığı gibi, yer altı dünyasının kıvırcık saçlı 12 tanrısı ve Yeraltı Kılıç Tanrısı Nergal figürleri bulunuyor. Küçük Galeri bölümündeki kayalara oyulu olan üç adet nişin, yakılan ölülerin küllerinin saklandığı alanlar olduğu düşünülür.
